آیت‌الله محمدعلی مقدس در گفت‌و‌گو با ایکنا از اصفهان با بیان اینکه میان فقه و اخلاق ارتباط بسیار عمیقی وجود دارد، اظهار کرد: احکام قرآن عموما بر مبنای اخلاق بوده و در کتاب‌های فقهی، فقه به معنای استنباط احکام فرعی از ادله شرعی تشریح شده هست. از میان ادله شرعی، قرآن کریم با اهمیت ترین مرجع شمرده می‌شود که کلیات در آن آمده و دستورات و آموزه‌هایش بر مبنای اخلاق و عدل می‌باشد؛ به طور مثال آیه ۲۳۱ سوره بقره در ارتباط با طلاق دادن بانوان می‌فرماید:«…..؛ ..».
..؛ ..». در آیات متعددی از قرآن کریم، اخلاق و حکم توأمان آمده هست.
اخلاق مقدم بر فقه هست
این استاد حوزه علمیه با بیان اینکه اخلاق مقدم بر فقه هست، اظهار کرد: در مجموعه معارف اسلامی، عقاید و به ویژه اعتقاد به مبدأ و معاد در رده اول قرار می‌گیرد. اخلاق در رده بعدی جای دارد، چنانکه پیامبر اکرم(ص) فرمودند:«إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ». آیه ۴ سوره قلم نیز در وصف پیامبر(ص) می‌فرماید:«وَ إِنَّکَ لَعَلَی خُلُقٍ عَظِیمٍ؛ تو مالک اخلاق شگرف و برجسته‌اى هستى». احکام در رده سوم قرار دارد که فقه عبارت هست از همین احکام، یعنی استنباط دستورات عملی در راستای مسائلی که فقه متضمن آنان هست؛ بنابراین می‌توان اخلاق را مقدم بر فقه دانست.
آیت‌الله مقدس افزود: فقه موجود مبتنی بر آیات و روایات و بالتبع بر مبنای اخلاق هست. آموزه‌های اخلاقی در میان تمام انسان‌ها مشترک‌اند نظیر عدالت، احسان و زشتی نا عدالتی و کذب و احکام اسلامی نیز طبق اخلاق هست.
وی تصریح نمود: با توجه به تحولاتی که در دنیا پدید می‌آید، باید در استنباط احکام نیز تجدید نظر صورت گیرد، یعنی احکام طبق شرایط زمان و مکان تغییر کند، به طور مثال نفقه زن و فرزند بر مرد واجب هست، ولی زمانی این نفقه به تأمین خوراک و پوشاک محدود بود و امروز با توجه به سبک زندگی پیشرفته خیلی متمایز شده هست؛ بنابراین در فقه امروزی باید مسائل مستحدثه مطرح گردد و فقیه باید حکم ذی ربط به این مسائل را از اصول و کلیات کسب کرد. در روایتی از معصوم(ع) آمده:«بر ما هست که اصول و کلیات را به شما ابلاغ کنیم و بر شما هست که فروعات را از آن استنباط کنید».
فقه موجود نیازمند دگرگونی هست
این استاد حوزه علمیه گفته بود: منظور از فقه پویا همان هست که سید ابوالحسن نجفی در کتاب جواهرالکلام، مسائل را از کلیات استنباط کرده، جزئیات و فروعات را یک به یک مورد ارزیابی قرار داده و احکام ذی ربط به آنان را مشخص نموده هست، در حقیقت شرایط زمان و مکان در فقه پویا رعایت می‌شود و امروز که تحولات در حوزه‌های متفاوت فراوان هست، فقه نیز باید دگرگونی کلی پیدا نماید.
وی اضافه کرد: پیشین بر این، رساله‌ها و کتب فقهی یک‌سری کلیات را بیان می‌کردند و همان‌طور که در قدیم همه امور پزشکی را یک نفر انجام می‌داد و امروز این علم به زمینه‌های تخصصی متفاوت تقسیم شده هست، احکام ذی ربط به آنان نیز باید با توجه به پیشرفت‌ها و تحولات استنباط گردد. از آنجا که امروزه دایره مباحث و مسائل بسیار وسیع شده، برخلاف قدیم که تمام مباحث در یک کتاب بیان می‌شد، امروز مباحث را تفکیک کرده و پس از آن درمورد آنان بحث و ارزیابی انجام می‌شود که به آن، فقه مضاف می‌گویند. در حقیقت اصل و اساس فقه مضاف همان فقه سنتی هست، ولی با توجه به تحولات روز مباحث دسته‌بندی می‌شود.
آیت‌الله مقدس اظهار کرد: فقه پویا و فقه مضاف هر دو در یک مسیر قرار دارند، ولی در فقه مضاف مباحث تخصصی هست و هم به طریق فقه سنتی و هم به طریق فقه پویا می‌توان در آن عمل کرد. فقه سنتی و فقه پویا نیز در یک مسیر حرکت می‌کنند، منتها در فقه پویا عنصر زمان و مکان و تطابق با نیازهای روز دخیل هست.
جامعه در مسائل فقهی متوقف شده هست
وی با بیان اینکه در آیات و روایات مکرر توجه ویژه‌ای به اخلاق شده هست، دنبال کرد: جامعه ما امروز تا حدی در مسائل فقهی توقف کرده هست و فراوان به اخلاق بها نمی‌دهد. در رساله یکی از فقها آمده بود برای مقابله با اشخاص فاسد می‌توان به آنان تهمت زد، بر مبنای روایتی که برداشت خطایی از آن صورت گرفته بود، در حالی که مفهوم صحیح روایت این هست که حجت را بر اشخاص فاسد تمام کرده و به گونه‌ای با آنان گفت وگو کنید که در مقابل علل قاطع و محکم قادر به اظهار نظر نباشند و محکوم گردند. در حقیقت برداشت اشتباه از این روایت امری خلاف اخلاق را نشان می‌دهد، چنانکه تهمت زدن از گناهان کبیره به حساب می‌آید و غیبت کردن به خوردن گوشت مرده تشبیه شده هست.
این استاد حوزه علمیه تصریح نمود: برداشت از روایات باید به طور صحیح صورت پذیرد تا با اخلاق مطابقت داشته باشد. امکان دارد بعضی از فقها و علما کمتر به اخلاق اهمیت دهند، در حالی که عدالت و اخلاق بخشی از اصولی هست که قطعا باید مراعات گردد.
انتهای پیام