[ad_1] به گزارش خبرنگاز سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری شهرکریمه، اعتکاف، عبادتی پرفضیلت است که تعبد و اخلاص از ارکان اصلی آن، به شمار میآید. این عبادت مستحب که با نذر و امثال آن واجب میشود در ادیان گذشته نیز سابقه داشته و در آیات قرآن به آن اشاره شده است. روح اعتکاف در همه […]
[ad_1]
به گزارش خبرنگاز سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری شهرکریمه، اعتکاف، عبادتی پرفضیلت است که تعبد و اخلاص از ارکان اصلی آن، به شمار میآید. این عبادت مستحب که با نذر و امثال آن واجب میشود در ادیان گذشته نیز سابقه داشته و در آیات قرآن به آن اشاره شده است. روح اعتکاف در همه ادیان، دوری از مظاهر دنیا و قرار گرفتن در مکانی محدود به منظور عبادت خالصانه برای پروردگار است. در چند آیه از قرآن کریم این موضوع مطرح شده و بیان جزئیات آن به سنت محوّل شده است.
اعتکاف یکی از مظاهر عرفان اسلامی و زهد مشروع است که با راهنمایی معصومان، اصحاب ایشان و فقهای شیعه از تحریف و بدعت حفظ شده است. امروزه عرفانهای ساختگی و زهدهای ظاهری گسترش یافته و گاه، لباس اسلامی میپوشند. در این شرایط بررسی نمادهای حقیقی عرفان و زهد اسلامی، که به تبیین جایگاه عبادت و رابطه صحیح بین خلق و خالق میانجامد، ضروری است.
عباداتی که محدود به زمان و مکان خاصی هستند
شارع مقدس برای برخی عبادات واجب یا مستحب شرایطی مانند زمان یا مکان خاصی را تعیین نموده است. عباداتی مانند حج تمتع نیز مصداق روشن این بیان است که از نظر زمان و مکان دارای محدودیت است و لازم است که مناسک حج در زمان و مکان خاص انجام شود.
اعتکاف نیز یکی از این عبادات است که برای آن مکانی خاص تعیین شده اما از نظر زمان شرط خاصی نداشته و در تمام زمانها میتوان معتکف شد. البته برخی زمانها از نظر فضیلت دارای اهمیت ویژهای هستند. یکی از مهمترین زمانها که در سیره معصومان به خصوص پیامبر اعظم مورد تاکید قرار گرفته، ماه مبارک رمضان است.
اهمیت اعتکاف در دهه اخر ماه مبارک رمضان
از پیامبر نقل شده که فرمودند: «اِعْتِکافُ العَشْرِ الْاَواخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ یَعْدِلُ حَجَتَیْنِ وَ عُمْرَتَیْنِ»؛[۱] اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان، معادل دو حج و دو عمره است. در این روایت اجر معتکف دهه آخر ماه رمضان، برابر با کسی است که دو حج تمتع و دو عمره انجام داده است. اینکه اعتکاف مستحبی با حج تمتع، که تکلیفی واجب است، مقایسه میشود، نشاندهنده میزان اهمیت این عبادت در این زمان مخصوص است.
پیامبر اعظم در بسیاری از عبادات، نه فقط با سخن، بلکه با اهتمام و تقید بسیار در انجام آن، اهمیت و فضیلت آن را به اصحاب نشان میدادند. از آنجایی که خداوند حکیم در قرآن، پیامبرش را به عنوان «اسوه حسنه» معرفی میکند،[۲]
عمل مسلمانان به سیره رسول الله
همواره مسلمانان در حفظ و عمل به سیره ایشان تلاش میکردند، زیرا میدانستند هر عملی را که حضرت بر آن تأکید میکنند، بدون مصلحت نیست. یکی از عباداتی که رسول الله بر انجام آن تأکید و استمرار داشتند، اعتکاف است. بر این اساس، انجام عمل عبادی اعتکاف، پیروی از سیره پیامبر و عمل به آیه ۲۱ سوره «احزاب» است.
توجه خاص پیامبر به انجام باشکوه اعتکاف در روایتی از امام صادق اینگونه بیان شده است: کَانَ رَسُولُاللَّهِ إِذَا کَانَ الْعَشْرُ الْأَوَاخِرُ اعْتَکَفَ فِی الْمَسْجِدِ وَ ضُرِبَتْ لَهُ قُبَّهٌ مِنْ شَعْرٍ وَ شَمَّرَ الْمِئْزَرَ وَ طَوَى فِرَاشَهُ؛[۳] زمانی که دهه آخر ماه مبارک رمضان میشد، پیامبراکرم در مسجد معتکف میشدند و خیمهای از جنس مو برای ایشان برپا میکردند و حضرت دامن به کمر میبست و بسترشان را جمع میکردند.
اعتکاف رسم هر ساله پیامبر
عبارت «إِذَا کَانَ الْعَشْرُ الْأَوَاخِرُ» نشانه استمرار است؛ یعنی رسم هرساله پیغمبراکرم اعتکاف بوده است. عبارت «شَمَّرَ الْمِئْزَرَ» به معنای بال زدن و بستن دامن به کمر، به نهایت تلاش در عبادت اشاره دارد. تعابیر دیگری همچون: جمع کردن بستر و بهپا کردن خیمه برای اعتکاف، نشان از اهمیت و فضیلت عملی است که زندگی عادی شخص اول جامعه اسلامی را معطوف خویش کرده تا نه به صورت عادی انجام پذیرد، بلکه برای ادای آن، اقامه و قیامی صورت گیرد.
تاکید حضرت در اعتکاف هر ساله در ماه رمضان در بیان امامصادق چنین بیان شده است: اعْتَکَفَ رَسُولُاللَّهِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فِی الْعَشْرِ الْأُوَلِ ثُمَّ اعْتَکَفَ فِی الثَّانِیَهِ فِی الْعَشْرِ الْوُسْطَى ثُمَّ اعْتَکَفَ فِی الثَّالِثَهِ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ ثُمَّ لَمْ یَزَلْ یَعْتَکِفُ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ؛[۴] رسولخدا در ماه رمضان در دهه اول معتکف شدند؛ سپس در ماه رمضان دوم در دهه میانی و در ماه رمضان سوم در دهه آخر معتکف شدند. پس از آن همیشه در دهه آخر معتکف میشدند.
اهمیت اعتکاف در سیره پیامبر اسلام
پیامبر اسلام پیش از بعثت نیز در غار حرا معتکف میشدند اما درباره اعتکاف بعد از رسالت ایشان در مکه گزارشی یافت نشد. با بررسی روایات روشن میشود که پیامبر بعد از هجرت به مدینه، از همان سال اول اعتکاف در مسجد را آغاز کردند و گاهی زمانهای دیگری اعتکاف میکردند اما به تدریج دهه آخر ماه مبارک رمضان زمان ثابتی برای انجام این عبادت شد.
برخی از مستحبات، قابلیت قضا دارند. که جزء مستحبات مؤکد محسوب می شوند و اعتکاف نیز از این گروه است. در سال دوم هجرت، رسول خدا به دلیل حضور در غزوه بدر، موفق به انجام اعتکاف در ماه رمضان نشدند. ایشان در سال بعد قضای اعتکاف سال گذشته را بهجا آورده و دهه دوم و سوم ماه مبارک را در مسجد معتکف شدند. انجام قضای اعتکاف سال گذشته، با توجه به اینکه این عمل به خودی خود مستحب است، اهمیت و جایگاه این عبادت را در نظر پیغمبراکرم نشان میدهد.
با توجه به روایاتی که ارایه شده روشن می شود که انجام اعتکاف در زمان های مختلف جایز است همانطور که رسول خدا ابتدا در دهه اول ماه مبارک رمضان معتکف می شدند و به تدریج دهه آخر ماه مبارک را برای این عبادت اختصاص دادند. البته از همه روایات استفاده می شود که ماه مبارک بستری مناسبی برای درک ثواب کامل این عبادت است که در برخی روایات درک شب قدر در حال اعتکاف مورد تاکید قرار گرفته و انسان در بهترین حالت و بهترین مکان شب قدر را درک کند.
بعد از رحب، اعتکاف رمضان پراهمیت است
بنابراین زمان اگر قرار باشد بر اساس سیره معصومان علیهم السلام و یا نصوص روایی عمل کرد، بهترین زمان برای انجام اعتکاف دهه پایانی ماه مبارک رمضان است. به برکت جمهوری اسلامی در سال های اخیر، علاوه بر ایام البیض ماه رجب، اعتکاف دهه انتهایی ماه مبارک رمضان نیز مورد توجه و تاکید قرار گرفته و در برخی شهرها این امر احیا شده است. به طور قطع احیای کامل این عبادت در زمان با فضلیت آن و تمسک به سیره پیامبر صلی الله علیه و آله نیازمند برنامه ریزی و فرهنگ سازی گستره است.
امسال نیز با توجه به بیماری شایع در ایام اعتکاف رجبیه و دغدغه فراوان مسئولین برای حفظ سلامتی معتکفان، این برنامه برگزار نخواهد شد. سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله نیز نشان میدهد که امکان جابهجایی اعتکاف ازنظر زمانی وجود دارد. همانطور که در روایات پیشگفته اشاره شد؛ حضرت اعتکاف خود را در دهههای مختلف ماه مبارک جابهجا کردهاند و حتی در سال دوم پس از هجرت که به دلیل تلاقی با جنگ بدر موفق به انجام اعتکاف نشدند، در سال بعد آن را تدارک نمودند. آنچه اهمیت دارد اینکه این ایام افزون بر فضیلت اعتکاف، خود دارای عبادات خاص و فضیلت دوچندان مانند روزه، ادعیه و .. است که میتوان با انجام آنها در محیط خانه، بخش قابلتوجهی از ثواب اعتکاف را به دست آورد. /۸۸۲/ ۷۰۲/
محمد جواد حسنی، طلبه سطح عالی حوزه علمیه قم
[۱]. الفقیه، ج۲، ص۱۸۸٫
[۲]. احزاب، آیه۲۱٫
[۳]. کافی، ج۴، ص۱۷۵٫
[۴]. کافی، ج۴، ص۱۷۵٫
[ad_2]
Tuesday, 23 April , 2024