خلاصه

کوفه در قرن دوم و سوم، یکی از مهم‌ترین جایگاه ها علمی شیعه بود که توانست در حوزه‌های گوناگون علوم، به‌ویژه علوم حدیث، مرجعیت یابد. روایت، نقل و کتابت حدیث و نیز تعلیم و تعلیم و تعلم احادیث اهل‌بیت علیهم السلام در کوفه باعث گردید میراث باارزشی از احادیث ثبت و ضبط گردد و از کوفه به جایگاه ها و نقاط دیگر شیعی انتشار یابد. ارزش جابه جایی احادیث کوفیان به نقاط دیگر و اثرگذاری آن بر گسترش و پیشرفت تشیع علت شده هست در مراجع حدیثی و تراجم‌نگاری، از بعضی محدثان به عنوان اولین کسانی یاد گردد که حدیث کوفیان را جابه جا کرده‌اند. برای نمونه، اصحاب امامیه «ابراهیم‌بن هاشم» را اولین کسی دانسته‌اند که احادیث کوفیان را در شهر قم منتشر نمود. اما با ارزیابی دقیق مراجع، به نظر می‌رسد نمی‌توان او را اولین انتشاردهنده احادیث کوفیان در شهر قم دانست و قبل از او اشخاص دیگری این احادیث را به شهر قم جابه جا و آن را انتشار داده بودند. این نوشته با ارزیابی ظواهر تاریخی و حدیثی، تأملی بر این نقل معروف اصحاب امامیه درباره ابراهیم‌بن هاشم دارد.

کلیدواژه‌ها: ابراهیم‌بن هاشم، کوفه، شهر قم، اهواز، حسین‌بن سعید، احمد‌بن محمد‌بن عیسی، محمد‌بن خالد برقی.

نویسندگان:

قاسم خانجانی / استادیار گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه   

محمدرضا هدایت‌پناه / دانشیار گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه