به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی اجتماعی شهرکریمه، یلدا و سنت‌های قدیمی ایران مثل عید نوروز همیشه در بین متدینین محل بحث بوده و هست تا آنجا که تا همین چند سال پیش جو غالب در برخی از گروه‌ها و اصناف متدین تقابل با این سنت‌ها بود و اگر برخی از متدینین به خاطر مسائلی مجبور به تن دادن به برخی از این سنت‌ها می‌شدند، مورد مذمت و سرزنش قرار می‌گرفتند؛ در این میان برخی از سنت‌ها مثل “سیزده‌به‌در” منفور‌تر بود تا حدی که برخی آن را سنت قوم لوط و قاتلان پیامبران در بنی‌اسرائیل دانسته و به شدت با آن مقابله می‌کردند.

امّا منش اسلام در مقابل سنت‌های اجتماعی نه رد مطلق سنت‌های قبل از اسلام است و نه قبول مطلق آن‌ها؛ اسلام در مقابل سنت‌های پیشینیان سه موضع اتخاذ کرده است؛

سنت‌های امضائی

سنت‌های امضائی، سنت‌های نیکو و پسندیده‌ای هستند که در قبل از اسلام نیز در میان اقوام مختلف به خصوص حجاز و جزیره العرب وجود داشته، که شریعت این سنت‌های را پذیرفته و امضا کرده و حتی بعضی از آن‌ها را تبدیل به حکم شرعی نموده است.

به عنوان مثال در میان اعراب قبل از اسلام جنگیدن در چهار ماه از سال ممنوع بود و اگر کسی در این ماه به جنایتی دست می‌زد از طرف مردم عقوبتی مضاعف دریافت می‌نمود. اسلام پس از استقرار به خاطر تمایلی که به صلح و ثبات در جامعه داشت این سنت را به حکم شرعی تبدیل نموده و این چهار ماه را به عنوان ماه‌های حرام اعلام کرد؛ ماه‌هایی که جنگ در آن‌ها حرام و در صورت رخداد جنایت دیه در آن دو برابر ماه‌های دیگر است.

سنت‌های اصلاحی

برخی دیگر از سنت‌ها، سنت‌هایی بودند که اسلام تمام آن‌ها را به رسمیت نشناخته؛ بلکه کلیت آن‌ها را پذیرفته و اشکلات آن را اصلاح کرده است. مانند شیوه برخورد با اسیران جنگی در قالب برده‌داری؛ که اسلام با رسمیت بخشیدن به حقوق اسیران جنگی شیوه به کار‌گیری آن‌ها به عنوان برده را اصلاح نمود؛ هرچند کلیت آن را پذیرفت.

سنت‌های امتناعی

سنت‌های امتناعی و یا مردود نیز سنت‌هایی بودند که به صورت کلی از طرف اسلام رد شده، ساختار و اجزاء آن‌ها به هیچ وجه مورد تایید اسلام نبوده است. مثل محرومیت زنان از ارث پس از ازدواج و یا زنده به گور کردن دختران در عرب جاهلی که به دلیل ظلم فاحش به زنان و دختران به شدت مورد نقد و هجمه اسلام قرار گرفت.

در این بین به نظر می‌رسد سنت‌هایی مثل یلدا از جمله سنت‌های امضائی و یا حد‌اقل اصلاحی می‌باشند؛ به این معنا که ما وقتی به یلدا نگاه می‌کنیم سنت‌های بسیار خوبی را می‌بینیم که طرد آن‌ها به صرف انتساب به ایران قبل از اسلام اصلا پسندیده نیست.

رسوم خوب یلدا

به عنوان مثال از جمله رسم‌های خوب حاکم بر یلدا سنت حسنه صله رحم و دیدار اقوام است. این سنت حسنه به خودی خود از رسوم حسنه دینی به حساب می‌آید که حکم وجوب بر آن بار شده است و انسان مؤمن موظف است تا هر‌ از گاهی از ارحام و نزدیکان خود خبر بگیرد؛ یلدا بهانه‌ای است که به این واجب اجتماعی عمل شود.

تکریم بزرگان از دیگر خوبی‌های شب یلداست؛ از قدیم و در سنت‌های ایرانی چنین مرسوم بوده که این اجتماع و صله رحم در خانه بزرگان عشیره صورت می‌پذیرفت و این به نحوی تکریم کبار و بزرگان قوم به حساب می‌آمد و این نیز از سنت‌های مورد تأیید و حتی تأکید اسلام است.

شنیدن حکمت و داستان‌های آموزنده گذشتگان و استفاده از تجارب و سرگذشت بزرگ‌تر‌ها از دیگر مزایای این سنت قدیم ایران است. از قدیم الایام خواندن حافظ و شاهنامه و خاطره‌گویی پیرمردها و شیرزن‌ها در شب یلدا بخش جدایی ناپذیر این سرخوشی حکیمانه بوده است و گویی شب دراز یلدا بدون اینها به صبح نمی‌رسید.

خلاصه اینکه با نگاهی عالمانه به سنت‌های خوب و پالایش آن‌ها از خورده اشکال‌هایی که ممکن است در آن‌ها وجود داشته باشد میتوان از ظرفیت این رسوم زیبا برای نشاط فردی و اجتماعی و نیز ترویج فرهنگ مهرورزی و محبت که اساس اصول روابط در جامعه اسلامی است بهره برد. /۸۸۲/ ۷۰۳/

عبد‌الصالح شمس‌اللهی