اشاره: بررسی تئوریک و مفهوم‌شناسی مقوله اینترنت و شبکه ملی اطلاعات یکی از مسائل مهمی است که نظریه‌پردازان جامعه‌شناس و اساتید رسانه باید به این موضوع بپردازند. شبکه ملی اطلاعات مهمترین اتفاقی است که در آینده فضای سایبرنتیک کشور می‌تواند رخ بدهد و قطعا زیرساخت‌های این مسئله باید به صورت جدی تامین شود.

از این رو خبرنگار پایگاه خبری شهرکریمه، پیرامون مسئله شبکه ملی اطلاعات با دکتر سید محمد علی غمامی استادیار مطالعات فرهنگی و ارتباطات به گفتگو پرداخت.

شهرکریمه- از منظر شما شبکه ملی اطلاعات چیست؟

شبکه ملی اطلاعات را به جهت‌های مختلفی می‌توان تعریف کرد، یکی به جهت فنی و دیگری به جهت فرهنگی است. به جهت فنی در واقع آن اتصالاتی که توسط مخابرات در داخل کشور ایجاد شده و مستقل از اینترنتی جهانی است که ما به آن شبکه ملی اطلاعات می‌گوییم.

اما به جهت فرهنگی، دچار نقص‌های جدی هستیم؛ یعنی هنوز هیچ تعریف درستی از شبکه ملی اطلاعات نداریم، شاهدش هم همین است که مردم هیچ ارتباطی با آن برقرار نمی‌کنند، آن را یک محدودیت فرض می‌کنند، کپی‌برداری از شبکه جهانی اطلاعات تصور می‌کنند که محدودیت‌هایی را هم دارد، به همین جهت ما پیشرفت‌های فنی فوق العاده زیادی داریم ولی به جهت فرهنگی تعریف و فهم درستی از شبکه ملی اطلاعات ایجاد نکرده‌ایم و نداریم.

شهرکریمه- پس شبکه ملی اطلاعات از لحاظ فنی در کشور ما مسیر رو به رشدی را طی کرده ولیکن از لحاظ فرهنگی هنوز کم کار شده است؟

اتفاقاً در این اتفاقات اخیر (اغتشاشات‌های آبان ماه) متوجه شدیم که هیچ کدام از بانک‌های‌مان دچار اختلال نشدند با اینکه بیشترین صدمه را بانک‌ها دیدند و با اینکه اینترنت قطع شد ولی هیچ تراکنش بانکی دچار مشکل نشد، بنابراین به جهت فنی ما این مشکل را نداریم، به جهت فرهنگی است که ما دچار یک چالش جدی شدیم، مردم از این نظام اطلاعاتی استفاده نمی‌کنند چون آن را محدودیت فرض می‌کنند.

شهرکریمه- این شبکه ملی اطلاعات باید شامل چه محتواهایی باشد؟

بنا به تعریفی که داریم، خیلی از اطلاعات‌ها را می‌توانیم روی سرویس‌های داخلی نگهداری کنیم، ولی اطلاعات مهم نیست که روی این سرورها بارگزاری شود؛ نوع اتصالاتی که برقرار می‌شود مهم است. در واقع شبکه اتصالات است نه یک مخزن اطلاعاتی.

یعنی اینکه مثلاً وقتی که امکان ایمیل زدن را فراهم می‌کنیم، اطلاعاتی را در آنجا بارگزاری نمی‌کنیم. خود افراد اطلاعاتی را بارگزاری می‌کنند، همان افراد هم آن اطلاعات را پاک می‌کنند، یعنی این سرور یک فضای بارگزاری اطلاعات نیست، بلکه نوعی اتصال کنشگران و نوعی اتصال بین کاربران است.

ما باید بگوییم که چه کاربرانی به هم باید متصل بشوند، نباید بپرسیم که چه اطلاعاتی باید روی آن بارگزاری شود؛ یعنی هدف اینترنت بارگزاری اطلاعات خوب و ارزشمند نیست کما اینکه الآن هم نیست.

شهرکریمه- یعنی محتوایی که داخل شبکه باید باشد را خود کنشگرها می‌سازند؛ به عبات دیگر اطلاعات را خودشان تبادل می‌کنند؟

بله، کنشگران یا کاربران خود تبادل اطلاعات می‌کنند و هدف هم این بود. تاریخ اینترنت را که نگاه می‌کنید هدف نوعی شنود بوده است که این هدف سیستم‌های جهانی اینترنت این بود که آن‌ها بدانند مردم چه کار می‌کنند؟ چه محتواهایی دوست دارند؟ به چه چیزهایی علاقه دارند؟

مهم این است که ما ببینیم چگونه این‌ها را با هم بپیوندیم، چه کسانی باید دو طرف این تعامل باشند؟ الآن در اینترنت جهانی نوع خاصی از اتصال ایجاد شده، اتصالی است که فرد به فرد می‌باشد، یعنی فردی که جدا از خانواده، جامعه، اجتماع، هویت، ارزش‌ها است و یک فردی که جدا از خانواده، هویت‌ها و ارزش‌ها هست به هم متصل می‌شوند.

شهرکریمه- در این صورت تفاوت اینترنت داخلی یا به قولی شبکه ملی اطلاعات با اینترنت جهانی چیست؟

در حال حاضر افراد شبکه ملی اطلاعات را دقیقاً نسخه کوچک شده و محدود شده شبکه جهانی اطلاعات فهم می‌کنند، باید تمایزی ایجاد شود و آنقدر تمایز جدید باشد که کسی اصلاً متوجه نشود که این همان است! یعنی ما یک اشتباه استراتژیکی که الآن در سیاست‌هایمان در جمهوری اسلامی داریم، این است که شبکه ملی اطلاعات را رقیب شبکه جهانی اطلاعات کرده‌ایم و وقتی رقیبش می‌کنیم در این رقابت حتماً کلمه ملی در برابر جهانی ضعف دارد.

به همین خاطر بعضی افراد می‌گویند که ملی بهتر از جهانی است؟ چون این درست تعریف نشده است، طبق تاریخ، وقتی که شوروی در جنگ سرد، اولین ماهواره خودش را به فضا می‌فرستاد به نام اسپوتنیک، اولین ماهواره جهان توسط شوروی در سال ۱۹۵۷ به فضا و مدار ارسال می‌شود، در آن لحظه یعنی سال ۱۹۵۷ ایالت متحده تکنولوژی ایجاد ارسال ماهواره را نداشت.

امریکا قبل از ماهواره به اینترنت روی آورد

حتی تا سال ۱۹۶۱ هم ایالات متحده این توانایی را به دست نمی‌آورد، یعنی زمانی که یوری گاگارین به فضا می‌رود، ۴ سال بعدش ۱۹۶۱، ایالات متحده می‌گوید من به جای اینکه ماهواره به فضا بفرستم، یعنی به جای اینکه اتصالات را از طریق امواج در هوا انتقال بدهم، این کار را از طریق کابل‌های زیر زمین انجام می‌دهم.

اینترنت همان کابل‌هایی است که از زیر اقیانوس‌ها و از زیر دریاها به سمت تمام جهان کشیده شد، یعنی میدان فضای بازی ارتباطی را تغییر می‌دهد، این زیرکی ایالات متحده است چرا که وقتی نمی‌تواند از فضا استفاده کند، زمین بازی را به نفع خودش به گونه‌ای که دوست دارد تغییر می‌دهد و این توانایی را آرام آرام به دست می‌آورد که شبکه جهانی اینترنت را در تمام جهان بگستراند، بعد از این هم تکنولوژی‌های ماهواره‌ای را به دست می‌آورد و کم کم به آن اضافه می‌کند.

ما باید یک نو آوری جدیدی ایجاد کنیم، باید نو آوری خاصی پدید بیاید که زمین بازی را بتوانیم عوض کنیم، یک زمین بازی دیگری را به دست بیاوریم و کم کم این زمین بازی رشد کند و آن یکی‌های دیگر را در خودش جذب کند.

اولین کاری که باید اتفاق بیفتد، این است که باید ببینیم چه معنای جدیدی برای این فضا می‌توان ایجاد کرد؛ مثلاً می‌تواند به جای اینکه فرد را به فرد متصل کند، بتوان خانواده را به یک خانواده متصل کند. یعنی به جای اینکه ما بگوییم شبکه جهانی اطلاعات بگوییم شبکه جهانی خانواده، یعنی زمین بازی را عوض کنیم و بگوییم ما با افراد کاری نداریم، یک شبکه ایجاد کرده‌ایم که خانواده‌ها در آن به هم متصل هستند. /۸۸۲/ ۴۰۲/

خبرنگار: امیررضا سلیمانی