حجت‌الاسلام عزیزالله فهیمی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهر قم و دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهر قم در گفت‌و‌گو با ایکنا؛ به تعریف مبانی فکری و حقوقی محیط زیست از دیدگاه اسلام پرداخت و با اشاره به اینکه از دیدگاه اسلام محیط زیست امانتی در دست مردم است که نحوه مشی و کارکرد در مورد آن مورد سوال خداوند قرار می‌گیرد، اظهار کرد: همان گونه که اعضای بدن ما امانت می باشند و خداوند در مورد آنان از ما سوال و بازخواست می‌کند، محیط زیست هم امانت است و صاحب واقعی آن خداست.  

 وی در ادامه به بیان آیه، روایت و سیره عملی از امامن در مورد محیط زیست پرداخت و اظهار کرد: طبق آیه ۲۹ سوره بقره خداوند می‌فرماید: «هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُمْ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا؛ اوست آن کسى که آنچه در زمین است همه را براى شما آفرید» و حضرت علی(ع) فرمود: و شما مورد سوال واقع می‌شوید حتی در راستای زمین‌ها و کوه‌ها(همین کوه‌هایی که می‌شکافیم و صاف می‌کنیم و حیواناتی که داریم نسلشان را از بین می‌بریم).

حیوان‌آزارها به بهشت نمی‌روند

نویسنده کتاب «مسئولیت مدنی متاثر از خراب کردن محیط زیست در فقه و حقوق ایران (مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه و سندهای بین‌المللی») دنبال کرد:  امام رضا(ع) وقتی می‌بینند که فردی سیبی را گاز زده و بقیه را دور انداخته می‌فرمایند مصداق عینی اسراف همین است و باید از موهبت الهی به خوبی استفاده نمود.

نگاه اسلام به محیط زیست نگاه ارزشی است و اعتبار آن هم اعتبار ذاتی است نه ابزاری. یعنی اگر به محیط زیست احترام می‌گذارد چون امانت و موهبت خدا است نه اینکه محیط زیست ابزاری باشد صرفاً برای استفاده و بهره‌برداری.

دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهر قم در جواب به این سوال که توجه نکردن به محیط زیست و آسیب به محیط زیست از چه زمانی و از چه نظری شروع گردید؟ اظهار کرد: از دیدگاه مسیحیت شاخه «رم» شروع گردید. مسیحیت شاخه یونان به اسلام نزدیک بوده و برای محیط زیست احترام قائل است اما در شاخه رم بر طبق تعلیمات انحرافی عنوان کرده‌اند که طبیعت دشمن ما است و باید بر طبیعت غلبه کرده و طبیعت چموش را کنترل کنیم و این دیدگاه اندک اندک باعث نگاه کینه توزانه به محیط زیست گردید و از آنجایی که بعضی از آموخته‌های ما نیز از آموخته‌های غربی سرچشمه می‌گرفت به ایران هم تسری پیدا نمود. این یک دیدگاه غربی است و با اسلام سازگار نیست.

آیا اسلام برای خراب کردن کنندگان محیط زیست مجازات تعیین کرده است؟

وی در جواب به این سوال که آیا اسلام برای خراب کردن کنندگان محیط زیست مجازات تعیین کرده است؟ اظهار کرد: کتاب «مسئولیت مدنی متاثر از خراب کردن محیط زیست در فقه و حقوق ایران (مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه و سندهای بین‌المللی» را در جواب همین سوال درج کردیم. اما اگر فردی فاضلاب کارخانه خود را در یک رودخانه وارد کند و هزاران ماهی را بکشد جریمه این گناه تعیین نشده است ولی اصل مطلب که این اقدام گناه است تعیین شده و تعیین میزان گناه و مجازات هم بر عهده حاکم شرع و متناسب با گناه باید جریمه تعیین گردد.

جریمه محیط زیست باید متناسب با گناه باشد/ قتل یوزپلنگ دو میلیون!!

حجت‌الاسلام فهیمی با اهتمام بر اینکه باید جریمه متناسب با گناه باشد و اگر میزان جریمه کم باشد اشخاص به سادگی جرم ها ذی ربط به محیط زیست را مرتکب می‌شوند، اظهار کرد: جریمه قتل یوزپلنگ ایرانی دو میلیون تعیین شده است در جلسه‌ای مسئولین محیط زیست عنوان می‌کردند که اعتبار یک دندان یوزپلنگ دو میلیون می‌ارزد و فرد به سادگی یوز را شکار و پوستش را صادر می‌کند و این جریمه ناچیز را می‌دهد. اسلام برای مخربان محیط زیست مجازات مشخص تعیین نکرده کما اینکه در زیادی از مورد ها هم جریمه را تعیین نکرده اما گناه را اعلام نموده است و این حاکم شرع است که طبق اقتضائات زمان باید میزان جریمه و مجازات را معین نماید.

نویسنده کتاب «اندیشه‌های حقوقی» در جواب به این سوال که آیا در راستای حراست از محیط زیست خلاء قانونی داریم؟ اظهار کرد: اولاً قوانینی که داریم جدی گرفته نمی‌شود سبب آن هم این است که یک طرف دعوا دولت است و طرف دیگر اشخاص واقعی و بخش خصوصی.

باید قوانین مخصوص محیط زیست با نگاه متمایز تعیین گردد

وی دنبال کرد: از طرف دیگر باید قوانین ویژه‌ای در این زمینه با نگاهی متمایز تنظیم گردد. در مورد قوانین محیط زیست هم چنین تغییر اصولی باید صورت گیرد.  

 دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهر قم تصریح نمود: باید مبنای حقوقی تغییر کند و باید گفته گردد که تخریب‌کنندگان محیط زیست مقصر می باشند الا اینکه بتوانند خلاف آن را ثابت نمایند. جریمه‌های ما برای خراب کردن محیط زیست جریمه‌های سبک و اندکی است در حالی که نگاه اسلام اصلاً اینچنین نیست و قوانین سختگیرانه است.

و فهیمی در بیان راهکار اسلام در شرایطی کنونی در حوزه آب، خاک، هوا، ریزگردها و … را مطرح و اظهار کرد: چارچوب‌های کلیدی و کلی را اسلام ارائه نموده است و تطبیق آن را حالا باید قانونگذاران انجام دهد. اما در مجلس تعداد اندکی از نمایندگان در راستای محیط زیست تخصص دارند و اساتید این حوزه باید مورد مشورت قانونگذاران قرار گیرند.

وی تصریح نمود: «قاعده لاضرر» اسلام می‌گوید حکومت باید از رسیدن آسیب به شهروندان خود جلوگیری کند. ..

فهیمی در انتهاء اخطار داد: تمام جنگ سوریه ریشه محیط زیستی دارد. ترکیه بر روی رود دجله سد زد و آب را بست در شهر درعای سوریه جوانان اعتراض نمودند و ارتش وارد گردیده و معترضان را سرکوب کرد و همانجا بود که داعش در این شهر لانه کرد و جوانان معترض را دور خود جمع و این مشکل بزرگ را برای منطقه به وجود آورد؛ بسیار مطرح می‌شود که جنگ‌های آینده نه فقط بین کشورها لکن بین استان‌ها هم به سبب آب و مسائل محیط زیستی خواهدبود.

انتهای پیام