گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- سینا احدیان؛ حدود دوماه پیش که پرونده “ارتباط صنعت و دانشگاه” گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- سینا احدیان؛ حدود دوماه پیش که پرونده “ارتباط صنعت و دانشگاه” را آغاز کردیم. در این پرونده با بومی سازی تولید فناوری مدرن یا اصطلاحا “های‌تک”  غشاهای اسمز معکوس در آب شیرین کن‌ها به همت فرهیختگان جوان دانشگاه صنعتی شریف آشنا گردیدیم و با مجری طرح در اینجا در این پرونده با بومی سازی تولید فناوری مدرن یا اصطلاحا “های‌تک”  غشاهای اسمز معکوس در آب شیرین کن‌ها به همت فرهیختگان جوان دانشگاه صنعتی شریف آشنا گردیدیم و با مجری طرح در صحبت کردیم و به عزم و توان این محققان جوان که با غیرت و اعتماد به نفس در شرایط حساس  و تحریمی کشور  به دانش فنی و تولید صنعتی این فناوری دست یافته‌اند به عنوان یک ایرانی بالیدیم.

فناوری «غشا اسمز» معکوس تازه ترین و خوب ترین دانش برای شیرین کردن آب های شور و تصفیه آب فاضلاب هست که توان دارد به حل بحران آب در کشور کمک کند.

چند روز بعد اما به یک خبر به ظاهر خوب که پیامی خاص را در بر داشت با تیتر ” ایران و چین قرارداد جابه جایی فناوری و ساخت آب شیرین کن امضاء کردند” برخورد کردیم. عجیب بود که چگونه سال ۹۶ صحبت از تولید داخلی این فناوری می گردد اما یکسال بعد در مهرماه سال۹۷ سخن از جابه جایی تکنولوژِی از چین به میان می آید! اگر به دانش و صنعتی کردن فیلترهای اسمز معکوس دست یافته ایم پس چه احتیاجی به واردات آن از خارج داریم؟ مگر غیر از این هست که تولید چنین فناوری استراتژیک و کمیابی در داخل بسیار ارزشمند و به صرفه تر و مطمئن تر از خرید بیگانه هست و باید تولیدکنندگان ایرانی چنین تیم های دانش بنیانی مورد پشتیبانی زیادتر قرار دریافت کنند؟ به چه سبب در تخصیص بودجه و کارکرد مسئولان دولتی، خرید بیگانه فناوری آن هم با هزینه بسیار بالاتر بجای سرمایه گذاری روی دانش بومی ایرانی در اولویت قرار دارد؟!

برای گرفتن جواب با مصیب یونس دوست؛ مدیرعامل شرکت غشا گستر دالاهو که در حقیقت مسئول تامین فناوری غشا در آب شیرین کن ها از سوی سازمان گسترش و نوسازی صنعت های ایران (ایدرو)  است صحبت کردیم که این صحبت در ادامه تقدیم می‌شود:

به چه سبب علی رغم اینکه یک تیم از دانشگاه شریف به فناوری تولید غشای اسموز معکوس دست یافته هست شما با شرکت چینی ZSM قرارداد تولید انبوه بسته اید؟

عجیب بود که چگونه سال ۹۶ صحبت از تولید داخلی این فناوری می گردد اما یکسال بعد در مهرماه سال۹۷ سخن از جابه جایی تکنولوژِی از چین به میان می آید!تولید انبوه فیلترهای آب شیرین کن به صورت موازی هم با دانشگاه شریف و هم با شرکت چینی جلو خواهد رفت.

درواقع تولید ۵٠ هزار فیلتر را با شرکت چینی مدنظر داشته ایم و ۲۵ هزار فیلتر را با دانشگاه صنعتی شریف دنبال می‌کنیم.

دلیل این رویکرد هم این هست که اولا کشور به لحاظ اقتصادی و زیست محیطی به سرعت به این فناوری نیاز دارد و بنابراین بایستی از بدست آوردن آن در کوتاه ترین زمان ممکن اطمینان داشته باشیم و ثانیا دانشگاه برای اولین بار می‌خواهد تولید غشا را تجربه کند و خوب تر هست از ماشین ادوات و تجارب چینی ها در بهره‌وری خود بهره‌مند گردد.

باید توجه کرد که اگر هدف منحصرا تحقیق و کار علمی باشد می‌توان ۵٠ سال هم زمان گذاشت اما وقتی که می‌خواهید محصولی تولید کنید و به نیاز مشتری جواب داده و در بازار فعالیت انتفاعی و اقتصادی انجام دهید زمان و سرعت انجام کار حائذ اهمیت هست.

از چه سالی به فناوری فیلترهای آب شیرین کن احساس نیاز گردید؟ 

ما از سال ۱۳۸۸ در پی استفاده از فناوری فیلترها بودیم و کشور به آن نیاز داشت. از آن سال با چند شرکت اروپایی و بعد هم سال ۱۳۹۲ با شرکتی چینی به توافق رسیدیم تا دانش فنی و امکانات این فناوری را از آنان خریداری کنیم و به کشور جابه جایی دهیم اما از آن زمان تا کنون به دلیل تحریم ها شرکت های بیگانه نتوانستند معاملات را عملیاتی کنند.

پس از ان چه گردید؟ در چه سازوکاری سازمان گسترش و نوسازی صنایع تولید این دانش فنی را از دانشگاه شریف درخواست کرد؟

در یک برنامه و دیدار اتفاقی رئیس وقت سازمان گسترش با اساتید دانشکده نفت و شیمی دانشگاه شریف در ارتباط با تولید فناوری غشاها صحبت می کند و قرار می گردد تا دانشگاه در یک دوره زمانی ٢ ساله برای دستیابی به دانش و تولید این فناوری کوشش کند.

با گذشت ۴ سال دانشگاه توانست نمونه ای از غشاهای اسمز معکوس (RO) را طراحی و تولید کند و با این کار نام ایران در لیست اندک کشورهای تولیدکننده این فناوری دانشی ارزشمند در دنیا قرارگرفت.

هزینه تولید فیلترها در دو نوع ساخت ایران و چین تفاوتی دارد؟

٨٠ ٨٠ درصد قیمت تمام شده محصول به مواد اولیه ذی ربط می گردد و خیلی فرقی ندارد اما اگر محصول تولید شده کیفیت بالایی داشته باشد می تواند در فروش به دیگر کشورها توفیق داشته باشد.

در هر حال چه با تکنولوژی چینی چه با تکنولوژی دانشگاه شریف مواد اولیه، انرژی و نیروی انسانی مورد استفاده قرار می گیرد.

مطمئنا چینی ها پس از ١٠ بار احداث کارخانه از ما که قرار هست برای اولین بار کارخانه احداث کنیم تجربه بهتری دارند و با قیمت تمام شده کمتری محصول را تولید می‌کنند اما در حال حاضر نمی‌توانم عدد دقیق آن را به شما عرض کنم.

در قرارداد تولید فیلتر با چینی ها جابه جایی تجارب و تکنولوژی مدنظر داشته شده هست؟

ما ٢ مورد از محصولاتی را که بسیار قابل استفاده و نیاز هست به عنوان محصول هدف (target) مدنظر داشته و در قرارداد پیش‌بینی کردیم که در کنار ماشین ادوات دانش فنی و تکنولوژی تولید نیز جابه جا گردد.

شما اظهار کردید زمان دست یابی به فیلترها از اهمیت بالایی بهره مند هست و این مبحث را از دلایل اصلی جلو بردن پروژه به صورت مساوی با دو شرکت چینی و ایرانی دانستید، سوالی که پیش می‌آید این هست که آیا در ۵ سالی که تحریم مانع خرید این فناوری گردید اتفاقی افتاد که قرار باشد در یکی دو سال صرف زمان برای اعتماد به دانشگاه شریف و تکمیل حجم تولید با توانمندی ایرانی و بومی رخ دهد؟

به عبارت دیگر از سال ٩٢ تا ٩٧ تحریم‌ها موجب گردید قرارداد با شرکت چینی معلق بماند . چه اشکالی داشت به طور مثال ٢ سال دیگر هم تحمل می‌کردیم و تمام احتیاج خود را از طریق محققان دانشگاه شریف تامین می‌کردیم؟

چه اشکالی داشت به طور مثال ٢ سال دیگر هم تحمل می‌کردیم و تمام احتیاج خود را از طریق محققان دانشگاه شریف تامین می‌کردیم؟هزینه این حوصله را چه کسی باید بپردازد؟ مطمئنا باید از جیب مردم برای خرید غشاهای وارداتی هزینه نماییم. اگر اینطور هست اصلا به چه سبب درباره ها دیگر مثل خودرو و هزاران محصول دیگر تولید داخل دارا باشیم. مگر پیش از تولیدات داخلی چه رخدادی می افتاد؟ داشتیم وارد می‌کردیم.

در این چند سال با واردات فیلترها از خارج ضمن اینکه برای تامین آنان با مشکل رو به رو بودیم، ارز از کشور خارج گردید.

در نهایت امیدوارم با جلو بردن هر دو پروژه و استفاده از محققان دانشگاه شریف در کنار بهره‌گیری از ماشین‌آلات و تجهیزات و تجربیات چینی‌ها بتوانیم محصولاتی با کیفیت‌تر از نمونه چینی تولید کنیم و علاوه بر بهره‌برداری داخلی در بازارهای منطقه‌ای و صادراتی فروش داشته باشیم.

در ادامه اما برای درک خوب تر از ماجرا دو مرتبه با سید عباس موسوی؛ مجری بومی سازی فناوری غشاها در ایران و عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف  صحبت کردیم.

 سازمان ایدرو از چه زمانی به فناوری تولید فیلتر تصفیه آب احساس احتیاج کرد؟ بحث قرارداد با شرکت چینی چه موقع مطرح گردید؟

ظاهراً سازمان از سال ۱۳۸۸ به این جمع بندی رسید که بر روی فناوری تولید غشاهای اسمز معکوس سرمایه گذاری نماید. قرار بود این کار با جابه جایی دانش فنی از شرکت نانوفیلم استرالیا صورت بگیرد. اما بدلیل شرایط تحریم و نرخ بالای آنان شرکت منتفی گردید. بدنبال آن بحث جابه جایی دانش از سایر کشورها در معاونت سرمایه گزاری سازمان پیگیری می گردید. بموازات آن قرار گردید که در معاونت تحقیقات مدرن تدوین دانش فنی ساخت این غشاها پیگری گردد. با توجه به پیشینه فعالیتها در دانشگاه صنعتی شریف در حوزه غشاها این مبحث به دانشگاه شریف سپرده گردید. با نا امیدی سازمان از مشارکت شرکت های بیگانه طرح تدوین دانش فنی در دانشگاه تغییر ماهیت داده و به طرح خط تولید صنعتی تبدیل گردد که متاسفانه با تغییر ریاست سازمان در اوایل سال ۹۳ همه چیز متوقف گردید.

  تا اینکه در اواسط سال ۹۵ با دیدگاه خوب و جمایت قابل تقدیر ریاست وقت سازمان؛ منصور معظمی طرح پس از ۲٫۵ ۵ سال تعطیلی دو مرتبه آغاز گردید.

در نتیجه کل زمان مفیدی که بر روی این طرح در دانشگاه سپری گردید حدود ۲۳ ماه بود.

بحث جابه جایی دانش فنی از چینی ها همین یکسال گذشته مطرح گردید و قبلاً مطرح نبوده هست.

پیشینه این شرکت چینی در تولید این فناوری چه میزان هست؟

به جز شرکت Vontron این شرکت نیز همانند سایر شرکتهای چینی  دارای عمر محدودی  در این ارتباط هست.

شما اطلاعی از میزان قرارداد سازمان گسترش با شرکت چینی دارید؟ میزان قرارداد چقدر بوده هست؟

۵ ۵ میلیون دلار یعنی معادل تقریباً ۷۵ میلیارد تومان برای ماشین ادوات بوده و کل هزینه های طرح حدود ۱۰۰ میلیارد تومان هست.

برای طرح دانشگاه کلاً ۴٫۵ ۵ میلیارد و برای زیرساختها هم حدود ۲ میلیارد هزینه شده هست.

 شما در چه فاز ای از کار قرار دارید؟

ما در فاز تنظیمات پایانی دستگاه ها هستیم که البته بدلیل محدودیت‌های مالی بسیار کند جلو می رود که امید داریم با پشتیبانی سازمان سرعت بیشتری یابد.

آیا شما قدرت تامین هر ساله ۵۰ هزار فیلتری را که در قرارداد با چینی ها مدنظر داشته شده دارید؟ میزان مبلغی که احتیاج دارید در قیاس با مبلغ قرارداد چینی ها چقدر هست؟

البته، هزینه مورد احتیاج ما برای تولید فیلترها با رقم قرارداد چینی ها اصلاً قابل قیاس نیست و با یک دهم آن میتوانیم فیلتر با کیفیت به اندازه تمام احتیاج کشور و حتی زیادتر تولید کنیم.

مشارکت سازمان گسترش با دانشگاه برای تولید و توسعه  دانشی جدید و مورد احتیاج کشور شایسته تقدیر هست. توسعه این طرح مصداق بارز اقتصاد مقاومتی مبتنی بر دانش یا همان اقتصاد دانش بنیان هست که به طور مستمر مورد تاکید مقام معظم رهبری خواهد بود.

طرح ساخت فیلترهای تصفیه آب از دل فعالیتهای دانشگاهی در آمده و به یک طرح صنعتی بومی که از نیازهای کلیدی کشور خواهد بود تبدیل شده هست. هرچند که این حرکت در شرایطی انجام گردید که به سبب فشار تحریم خارجی‌ها دست رد به سینه کسانی زدند که بدنبال جابه جایی آن از خارج از کشور بودند و در غیر این صورت این مشارکت شکل نمی گرفت.

اما هنوز هم جواب این پرسش ها روشن نیست که به چه سبب متولیان امر بجای تمرکز بر ادامه کار و پشتیبانی از سرمایه‌های انسانی کم مثل بدنبال جابه جایی آن از خارج از کشور می باشند؟ به چه سبب حالا که کشور احتیاج به این محصول کلیدی دارد به پشتیبانی کامل از این دانش بومی شده نمی پردازند تا حلقه پایانی آن تکمیل گردد؟ به چه سبب باید فعالیتی که توان دارد با هزینه ای کمتراز ۱۰ میلیارد تومان و در داخل کشور صورت پذیرد با هزینه‌ای ده تساوی صورت بگیرد و سرمایه تولید و اشتغال ملی به خارج از کشور جابه جا شده و هزینه این سوء رفتارها از جیب بیت المال پرداخت گردد؟!

در حقیقت دلیل کلیدی مشکلات کنونی کشوربه مخصوص در سیاست‌گذاری ها و سرمایه‌گذاری‌ها همان گونه که مقام معظم رهبری مکررا بیان کرده‌اند امید و نگاه به غرب و بی اعتمادی به جوانان و توانمندی و ظرفیت‌های داخلی هست.

مسئولان در یک حرکتی تولید ملی بر سر ریال ریال آن حساب کتاب می کنند و فاکتور ثبت می‌شود و به نام شرایط سخت و کم بودن بودجه از هزینه های واجب تحقیق و توسعه کم میکنند اما همین که نام واردات و قرارداد بیگانه می آید میلیون ها دلار، خیلی راحت و بی حساب و غیر واضح خرج می گردد.

تولید تکنولوژی نوینی که در انحصار چند کشور معدود هست و توسط فرهیختگان جوان ایرانی دست یافتنی می گردد اما همچنان چشم امید دولتمردان ما بیشتر از آنکه به این سرمایه های شگرف ملی باشد به کشورهای بیگانه هست.

این تنها نمونه ای از صدها مورد همانند هست که نشان می‌دهد قرارداد با شرکت های بیگانه و واردات به مزاج زیادی از مسئولان خوش‌تر از تولید داخلی و پشتیبانی از محصول و کالای ایرانی و به عبارتی استفاده از سرمایه و در نظر گرفتن منفعت ملی هست.

چه کسی توان دارد این مدعا را رد کند که مدرن ترین شرکت ها و کشورهای دنیا، به طور مستمر در پی بر زدن دانشگاهیان نابغه ایرانی بوده و می باشند اما در عین حال در داخل دولت شاهدیم به جای اینکه سرمایه صرف این موهبت ها و ثروت ها گردد برای بیگانه ها ثروت آفرینی می کند و سر انجام موجب دلسردی و طرد شدن فرهیختگان و کوچ آنان به سایر دانشگاه ها و نقاط دنیا می گردد.