به گزارش پایگاه خبری،فرهنگی شهرکریمه به نقل از ایکنا؛ مهر درج کرد: شهید سیّد محمّد باقر صدر بدون تردید یکی از نوابغ علمی و اندیشمندان کم‌نظیر در تاریخ شیعه و حتی تاریخ اسلام هست و در زمینه­ های گوناگون علوم اسلامی، مدرسه و مکتب علمیِ عظیمی را بنیاد نهاد. یکی از مهم‌ترین، مشهورترین و اثرگذارترین آثار شهید صدر، کتاب «اقتصادُنا» بود. اقتصادنا یعنی «اقتصاد ما» و منظور شهید صدر از این عنوان، اقتصاد اسلامی هست.

در خصوص این کتاب و تفکر اقتصادی شهید صدر، با حجت الاسلام محمد حسین ملک‌زاده، از اساتید درس ها خارج فقه و اصول در حوزه علمیه شهر قم، نظریه‌پرداز در راستای علوم انسانی اسلامی، نویسنده بیشتر از ۱۳۰ جلد کتاب در راستای علوم و معارف اسلامی به زبان‌های گوناگون، صحبت کردیم که در ادامه می خوانید؛

* در اوائل گفت و گو اندکی شهید صدر را برای مخاطبین معرفی کنید؟

نخبه مجاهد و مغز متفکّر اسلامی، آیت الله شهید سیّد محمّد باقر صدر (ره) بدون تردید یکی از نوابغ علمی و اندیشمندان کم‌نظیر در تاریخ شیعه و حتی تاریخ اسلام هست که در زمانی نزدیک به ما می‌زیست و با نگارش کتاب­ها و طرح اندیشه‌هایی در راستای ­های گوناگون علوم اسلامی، مدرسه و مکتب علمیِ عظیمی را بنیاد نهاد و افق­ های تازۀ علمی و معرفتی را به روی عالمان شیعه و علاوه بر این اندیشمندان، دانشمندان و روشنفکران بزرگ جهان اسلام گشود و طرح بحث ­هایی مثل نظام اقتصادی اسلام و … را برای نخستین بار در تاریخ اسلام به اسم خود به ثبت رساند.

**در مورد تفکر اقتصادی شهید صدر  مخصوصا کتاب «اقتصادنا» ی وی اندکی توضیح دهید.

یکی از مهم‌ترین، مشهورترین و اثرگذارترین آثار شهید صدر که آوازه او را جهانی ساخت و تمامی نگاه­ها را – لااقل از تمامی میهن توحیدی و از همه جهان اسلام – متوجه طلبۀ جوان و فقیری در حوزۀ علمیۀ نجف به اسم سید محمد باقر صدر نمود، کتاب «اقتصادُنا» بود. شهید صدر در این کتاب که چاپ اول آن در سال ۱۳۸۱ قمری به انجام رسید، موفق شد برای نخستین بار به معرفی مکتب، نظام و سامانه اقتصاد اسلامی پرداخت کند و اقتصاد اسلامی را به عنوان یک اقتصاد قوی، پاسخ­گو و کامل در برابر مارکسیسم و کاپیتالیسم به جهانیان ارائه نماید.

شهید صدر در کتاب «اقتصادنا» که چاپ اول آن در سال ۱۳۸۱ قمری به انجام رسید، موفق شد برای نخستین بار به معرفی مکتب، نظام و سامانه اقتصاد اسلامی پرداخت کند و اقتصاد اسلامی را به عنوان یک اقتصاد قوی، پاسخ­گو و کامل در برابر مارکسیسم و کاپیتالیسم به جهانیان ارائه نماید

در همان زمان بعضی از حکام مسلمان و حکومت‌های کشورهای مسلمان‌نشین که می­ خواستند از بند نظام‌های اقتصادی شرقی و غربی خلاصی یابند و اقتصاد اسلامی را به عنوان جایگزینی مناسب انتخاب کنند، این کتاب را مبنای نظام اقتصادی کشور و حکومتشان قرار دادند.

اگر چه باید اعتراف کرد آن­قدر که بعضی کشورهای سنّی مذهب از دیدگاه ­ها و راه­­ حل­های اقتصادی آیت الله صدر بهره برده ­اند، در کمال تأسف شیعیان استفاده نکرده ­اند. سازی فقهی و اقتصاد اسلامی، در سن ۲۸ سالگی قمری منتشر نموده هست که اگر به شمسی بگوییم وی حدوداً ۲۷ ساله بوده هست.

آیت الله شهید صدر، کتاب ارجمند «اقتصادنا» را به عنوان تجربه‎ای منحصر به فرد و بی‎مثل در عرصه نظام‎ اما اینکه نگارش این کتاب، چه زمانی شروع شده هست، دقیقاً معلوم نیست. اما این‎ اینتوان رقم زد.

وقتی آدم این کتاب را می‎قرائت کرد، تصور می‎کند جمعی از مجتهدینی که در رتبه سنّی ۵۰ سال بوده‎اند با هم‎فکری و همیاریِ یکدیگر این کتاب را جمع آوری کرده‎ای از مجتهدین قوی و در دوره پختگی علمی تدوین شده باشد، در حالی که وی این کتاب را در عنفوان جوانی و یک تنه جمع آوری کرده هست. این‎که بر ۵۰ سال اهتمام می‎ورزم از آن جهت هست که بعضی دانشمندان اعتقاد دارند از این سن به بعد باردهی اصلیِ علمی اتفاق می‎افتد و پس از آن، کارهای علمی سترگ را می‎این کتاب صرفاً یک کتاب عمیق علمی نیست، لکن کار بزرگی که شهید صدر در این کتاب کرده هست، این هست که برای نخستین بار در تاریخ اسلام و برای نخستین بار در میان تمام فِرَق و مذاهب اسلامی توانسته هست نظام اقتصادی اسلام را کشف کند.

آن­قدر که بعضی کشورهای سنّی مذهب از دیدگاه ­ها و راه­­ حل­های اقتصادی آیت الله صدر بهره برده ­اند، در کمال تأسف شیعیان استفاده نکرده ­اند

آشنایان با این کتاب تأیید می‎کنند که این اثر در حالت عادی باید به ابزار عده‎

*ویژگی این کتاب که آن را به یک اثر حائز ارزش مبدل کرده چیست؟

اما کار بزرگ‎تری که وی با جمع آوری این کتاب انجام داده و در حال حاضر از ارزش خارق العاده‎ای بهره مند هست، این هست که وی برای نخستین بار در تاریخ اسلام، نه منحصرا نظام‎سازیِ اقتصادی، لکن اساساً «نظام‎

شهید صدر، کتاب ارجمند «اقتصادنا» را به عنوان تجربه‎ای منحصر به فرد و بی‎مثل در عرصه نظام‎سازی فقهی و اقتصاد اسلامی، در سن ۲۸ سالگی منتشر کرده هست

از سال ۱۳۸۱ قمری که زمان انتشار این کتاب هست تا کنون، حدود ۶۰ سال گذشته هست که قسمتی از این زمان مربوط به سال‎های پس از برتری انقلاب اسلامی هست و به صورت مثال در حوزه علمیه شهر قم که محل تراکم جمعی از قوی‎ترین اندیشوران اسلامی در طول تاریخ هست، که از قضا قسمتی از آنان به صورت جدّی دغدغه نظریه‎پردازی و تولید علم در عرصه‎های اجتماعی حیات آدم و نظام‎سازی و نظام‎پردازی را داشته‎کنیم، هنوز اثری برتر از کتاب وی نوشته نشده هست. کما این‎که هنوز کسی نتوانسته یک نظام‎

در همین عرصه اقتصاد اسلامی نیز که چندین سال هست در ایران حول آن کتاب‎های دارای استانداردهای علمی! می‎نویسیم و مقاله‎های علمی و پژوهشی! منتشر می‎جلد اول از کتاب اقتصادنا به ارزیابی و نقد مکاتب و نظام‌های اقتصادی مارکسیستی و کاپیتالیستی (سرمایه‌سالاری) در تطبیق با مکتب اقتصادیِ اسلام می‌پردازد. علاوه بر این در جلد اول، ساختار عام و چارچوب کلیِ اقتصاد اسلامی و چیستی و ماهیت آن معرفی می‌گردد.

*محتوای این کتاب مربوط به چیست؟

در جلد دوم، شهید صدر به نحو جدی‌تری به سراغ محتوای اقتصاد اسلامی می‌رود و مبتنی بر باوری که به وجود انسجام و ربط منطقی میان احکام شریعت دارد، کوشش می‌کند با نگاهی منظومه‌ای و نظام‌مند به احکام استنباط شدۀ فقهی – مشابه روبنا – مکتب اقتصادی اسلام را – به عنوان زیربنا – کشف و استنباط نماید. بدین منظور، در جلد دوم از کتاب اقتصادنا، ابتدا روال دستیابی به مکتب اقتصادی را مطرح می‌کند تا روش علمی خود را روشن سازد، پس از آن با استفاده از آن روش، نظریه‌های اقتصاد اسلامی را کشف می‌کند و روبناهای اقتصاد اسلامی را بنا می‌نهد.

او در این کتاب به سه نظریه در اقتصاد اسلامی می‌پردازد: نظریّه توزیع ما قبل الإنتاج (نظریه توزیع قبل از تولید)؛ نظریّه توزیع ما بعد الإنتاج (نظریه توزیع پس از تولید) و نظریّه الإنتاج (نظریه تولید).

شهید صدر در بخش انتهایی کتاب، بحث مهمّی را با عنوان «مسؤولیّه الدوله فی الإقتصاد الإسلامی» (مسؤولیت حکومت در اقتصاد اسلامی) مطرح می‌سازد، که من جمله مطالبی که در این قسمت، بیان می‌شود نظریه «منطقه الفراغ» یعنی منطقه و محدوده تهی از تشریع حکم الزامی از سوی شارع مقدس هست. البته وی در بخش‌های دیگر کتاب – من جمله در اوائل جلد دوم – نیز اشاراتی به منطقه الفراغ دارد ولی در این‌جا مفصل‌تر و ذیل عنوانی مستقل، به آن می‌پردازد.

در انتها نیز ملاحق و پیوست‌هایی فقهی به ابزار نویسنده شهید اضافه گردیده هست. این کوشش با ارزش از سوی وی در چند فاز پینشین و یا به ابزار مسلمانان، ولی در کشورهای غیر اسلامی تأسیس گردید.

یکی از کارهای علمی و نظریه‎پردازانه‎ای که علامه شهید صدر(ره) در ادامه جمع آوری کتاب اقتصادنا و به دنبال کوشش برای کشف مکتب اقتصادی اسلام و نظام‎سازی در عرصه اقتصاد اسلامی به انجام رساند، کوشش برای نظام‎سازی در راستای بانک‎داری بود

یکی از کارهای علمی و نظریه‎پردازانه‎ای که علامه شهید صدر(ره) در ادامه جمع آوری کتاب اقتصادنا و به دنبال کوشش برای کشف مکتب اقتصادی اسلام و نظام‎سازی در عرصه اقتصاد اسلامی به انجام رساند، کوشش برای نظام‎سازی در راستای بانک‎در کمال خوشبختی این ابحاث به ابزار استاد معظم، حضرت آیت الله سید کاظم حسینی حائری، که از افضل و اقدم تلامذۀ آیت الله شهید سید محمد باقر صدر بوده، تقریر و تحریر شده هست. این کوشش با ارزش از سوی وی در چند فاز پی‎گیری گردید: نخست، بانک بدون ربا؛ وی در گام نخست و به درخواست یک مرکز مالی در کشور کویت (لجنه التحضیر لبیت التمویل الکویتی)، در قالب کتاب «البنک اللاربوی فی الإسلام»، به طراحی نظام بانکی و بانک‎داریِ بدون ربا پرداخت؛ که با الهام‎گیری از طرح ایده ای شهید صدر، تعداد بسیاری بانک بدون ربا در کشورهای مسلمان‎ متن عربیِ این تقریر در مجله «الاجتهاد و التجدید» و ترجمه فارسی آن در سال ۱۳۹۰ در مجله «فقه» (به مالک امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی) چاپ و منتشر شده هست.

دوم، درس خارج بانک‎داری اسلامی؛ شهید صدر پس از جمع آوری کتاب «البنک اللاربوی فی الإسلام» (بانک بدون ربا در اسلام)، در ماه رمضان سال ۱۳۸۹ قمری به تعلیم بحث‎های فقهی مربوط با بانک و بانک‎داری، من جمله مسائل مربوط به امور مالی، سپرده‎گذاری در بانک‎ها، انواع بانک‎ها و احکام همکاری با آنان، راه‎ سوم، نظام بانکداری در جامعه اسلامی و متناسب با مختصات اقتصاد اسلامی رفت.

اثری که تا حدی از این کوشش شهید صدر حکایت میکند قسمتی از کتاب «الإسلام یقود الحیاه» با عنوان «الاُسس العامّه للبنک فی المجتمع الإسلامی» هست. شهادت به وی این مجال را نداد تا تفصیلات و جزئیّات دیدگاه و طرح خود را در باب نظام بانکداری متناسب با اقتصاد اسلامی و در جامعه اسلامی، در بخش دیگری از کتاب «الإسلام یقود الحیاه» که قرار بود بنویسد، ارائه کند. سوم، نظام بانک‎داری اسلامی؛ اما در گام سوم و مشخّصاً متأثر از ظرفیتی که با برتری انقلاب اسلامی ایران و تشکیل حکومتی به اسم اسلام و با رهبری علمای دین و ولیّ فقیه، به وجود آمده بود، وی به سراغ طراحی بانک اسلامی و یا نظام بانک‎ اثری که تا حدی از این کوشش شهید صدر حکایت می‎شهادت به وی این مجال را نداد تا تفصیلات و جزئیّات دیدگاه و طرح خود را در باب نظام بانک‎

انتهای پیام