به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری شهرکریمه، اسحاق ابن یعقوب ابن یوسف معروف به ابن سکیت، ۱۸۶ سال پس از هجرت پیامبر گرامی اسلام همزمان با ایام امامت حضرت علی ابن موسی الرضا در شهر دورق که از شهرهای با قدمت جنوب ایران است، چشم به جهان گشود.

دورق از قدیم الایام با نام‌هایی چون سرّق و فلاحیه شناخته می‌شد و همان شادگان خوزستان است. ابن سکیت به خاطر سکوت فراوان پدرش به این نام ملقب شد و در ایام طفولیت به تحصیل علوم و معارف پرداخت.

پدرش اولین معلم او محسوب می‌شود و در کنار تحصیل علوم و معارف مختلف، عقاید شیعی را به او آموزش داد و آرام آرام محبت ائمه را در قلب پاک او جای داد، او برای کسب علم به کوفه هجرت کرد و برای بهره‌مندی از مکتب کوفه به شاگردی اساتیدی چون ابوعمرو شیبانی، شیخ‌النحاه، ابن اعرابی و لحیانی در آمد.

ابن سکیت مهمترین نحوی تاریخ

ابن سکیت برای استفاده از مکتب بصریون سختی‌های زیادی را متحمل شد و از شدت علاقه به کسب علم و ارتقاء میزان معلوماتش مدتی را در بصره زیست و در حلقه‌ شاگردان اساتیدی چون؛ اثرم، قطرب، نصران خراسانی و اسمعی وارد شد، از شدت علاقه وافر ابن سکیت به علم‌آموزی و تواضع وی در این مسیر، همین بس که در محضر ثعلب زانوی تعلم زد که سنش از او کمتر بود.

مجسمه ابن سکیت که در شهر شادگان نصب شد

ابن سکیت در پهنه‌ تألیف، نقل و نقد از چهره‌های برجسته‌ قرن سوم به شمار می‌رود، به گونه‌ای که از ثعلب دانشمند نحوی و لغوی هم عصر وی نقل می‌کنند که در حق وی می‌گفت: «پس از ابن اعرابی، کسی داناتر از ابن سکیت در لغت نیست(۱)»

تالیفات ابن سکیت

ابن سکیت در سه حوزه نحو و لغت عربی، دائرهالمعارف و گردآوری شرح دیوان شاعران پیشین تألیفاتی داشته و مهمترین اثر او را می‌توان اصلاح المنطق دانست. او تألیفات زیادی را از خود به جای گذاشت که از جمله‌ آنها می‌توان به الاضداد، الالفاظ، معنی‌الابیات، النوادر و شرح دیوان الحیطئه اشاره کرد.

ابن سکیت علاوه بر تألیفاتش شاگردان زیادی را هم از خود به یادگار گذاشت که معروف‌ترین آن‌ها فرزندان متوکل و فرزند محمد ابن عبدالله ابن ابی طاهر هستند. اما ابن سکیت شاگردان دیگری هم دارد، شاگردان برجسته‌ او عبارتند از: ابوحنیفه دینوری، ابوسعید سکری و ابوطالب المفضل ابن سلامه بن عاصم لغوی.

ابن سکیت به اذعان شیعه و سنی مردی دیندار و نیکوکار بود(۲) و در نزد امامان شیعه بالاخص امامین جواد و هادی (علیهما السلام) جایگاه ویژه‌ای داشت (۳)، علامه مجلسی نیز او را در زمره‌ راویان مورد وثوق علمای رجالی دانسته‌ است (۴). ابن سکیت در سرودن شعر هم ید طولایی داشت و اشعار او نشان شجاعتش در بیان حقیقت بود.

ابن سکیت معلم فرزندان متوکل

ابن سکیت به درخواست متوکل مسئولیت تعلیم و تربیت دو فرزند او یعنی معتز و مؤید را عهده‌دار شد و آنها را به خوبی تعلیم داد، رشد آنها به حدی بود که روزی متوکل از روی کبر و برای اطمینان از شیعه بودن ابن سکیت به مقایسه‌ هوش دو فرزندش با فرزندان حضرت علی پرداخت. ابن سکیت که از گستاخی خلیفه عباسی به خشم آمده بود در جواب این بی‌ادبی متوکل گفت: «به خدا سوگند قنبر خادم علی ابن ابیطالب از دو فرزند و پدر این دو نزد من بهتر است».

خلیفه‌ عباسی که از این سخن معلم سخت برآشفته بود، دستور قتل اورا داد. در مورد چگونگی شهادت این شهید ولایت دو روایت وجود دارد که معتبرتربنش این است که مأموران حکومت عباسی به فرمان متوکل زبان او را از پشت سرش بیرون کشیدند و اورا به شهادت رساندند. /۸۸۲/ ۷۰۴/

مهدی براتی