یوسف خان محمدی، عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه مفید شهر قم در گفت‌و‌گو با ایکنا از اصفهان، اظهار کرد: روشنفکری دینی به جریانی اطلاق می‌شود که معتقد هست برای اداره جامعه علاوه بر اینکه به فراورده‌های عقل بشری احتیاج هست، باید به مبانی دینی نیز توجه کرد. در حقیقت چون قسمتی از هویت جمعی جامعه ایرانی برگرفته از دین می‌باشد، باید به این بخش از هویت توجه جدی داشت.
وی با بیان اینکه ایجاد هر نوع اصلاحات در جامعه اسلامی و ایرانی نیازمند توجه جدی به آموزه‌های دینی هست، اظهار کرد: برای انجام اصلاحات باید تأیید یا عدم مخالفت دین را اکتساب کرد؛ در غیر این صورت هیچ نوع اصلاحاتی در جامعه اسلامی تحقق عینی پیدا نمی‌کند.
خان محمدی بیان کرد: نخستین افرادی که قرآن‌پژوهی را با توجه به مشکلات و معضلات جامعه در ایران پایه‌ریزی کردند، آیت‌الله طالقانی، علامه طباطبایی و شهید مطهری بودند که در دهه‌های چهل و پنجاه بالاترین اثرگذاری را بر جریان روشنفکری گذاشتند.
وی اضافه کرد: پیش از این اشخاص، نخستین کسی که بحث برگشت به آموزه‌های دینی را مطرح و کوشش کرد تا فراورده‌های عقل جمعی مثل دموکراسی، رأی اکثریت، حقوق بشر، حقوق بانوان و جلوگیری از روی کار آمدن حکومت‌های استبدادی را که در غرب پژوهشگر شده بود در جامعه پیاده‌سازی کند، آیت‌الله نائینی و شاگردان ایشان  سید اسدالله خرقانی و شریعت سنگلجی بودند که قرآن‌پژوهی را با رویکرد سیاسی-اجتماعی در جامعه ایران شکل دادند.

آیت‌الله طالقانی قرآن را به دانشگاه‌ها وارد کرد

عضوهیئت علمی دانشگاه مفید با بیان اینکه نخستین کسی که قرآن را به میان دانشگاهیان و جریان روشنفکری برد، زنده یاد آیت‌الله طالقانی بود، دنبال کرد: تفسیرهایی که وی در مسجد هدایت عرضه می‌داد، موجب گردید تا عده‌ای از دانشجوهای در حلقه تفاسیر سیاسی-اجتماعی وی حضور یابند و همین اشخاص به مرور زمان زمان، بحث قرآن‌پژوهی را در دانشگاه‌ها مطرح نمودند که من جمله با اهمیت ترین آنان، زنده یاد مهندس مهدی بازرگان و دکتر یدالله سحابی بودند و همین طیف از اشخاص بعدا جامعه اسلامی دانشجوهای را تشکیل دادند.
وی اضافه کرد: نگاه تازه ای که آیت‌الله طالقانی در راستای قرآن‌پژوهی به وجود آورد، دانشجوهای را جذب کرد و موجب گردید تا قرآن به دانشگاه‌ها راه پیدا کند. پس از انقلاب نیز یکی از خواسته‌های وی این بود که قرآن در درس ها دانشگاهی گنجانده شده و تعلیم گردد که این اتفاق رخ داد، اما آن نوع قرآن‌پژوهی که مورد توجه آیت‌الله طالقانی بود، هنوز مسیر تکامل خود را طی نکرده هست. از آنجا که قرآن‌پژوهان و مدرسان قرآن نیز باید ویژگی‌های خاصی داشته باشند، هنوز به وضع آرمانی و ایده‌آل تعلیم قرآن در دانشگاه‌ها نرسیده‌ایم.
خان محمدی بیان کرد: روشنفکران دینی معتقد بودند که چون بخش اعظمی از هویت جامعه ایرانی، دینی و اسلامی هست، برای بیداری و اصلاح جامعه و مقابله با خرافات و استبداد و استعمار، تنها راه، برگشت به قرآن هست که می‌تواند ما را در این مسیر هدایت کند؛ چون قرآن متن اصیلی هست که کل جامعه آن را می‌پذیرد و خوب ترین امکان را برای اصلاح و حرکت به سمت پیشرفت و تعالی در اختیار ما قرار می‌دهد.
وی اظهار کرد: یکی از مباحثی که در دوره قرآن‌گرایان مطرح گردید، دسته‌بندی مشکلات و معضلات و بحران‌های جامعه و عرضه آنان به قرآن و دریافت جواب از قرآن برای خوب تر زیستن بود که بحث تفسیر سوژه ای را به وجود آورد. در حقیقت تفسیرهای سیاسی-اجتماعی از قرآن نوعی تفسیر سوژه ای هست که بر پایه آن، می‌خواهیم از قرآن برای اداره جامعه استمداد بطلبیم.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: یکی از مباحثی که آیت‌الله طالقانی مطرح نمود و در قانون بنیادی سال ۱۳۵۸ نیز تا حدی منعکس گردید، همکاری مردم در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها بود که از آن به شورا تعبیر می‌شود. اگر به قانون بنیادی سال ۱۳۵۸ و پس از آن قانون اصلاحی سال ۱۳۶۸ بنگرید، می‌بینید که بیشتر اصول ذی ربط به شورا مثل قانون شوراها، شورای عالی قضایی و شورای رهبری برگرفته از اندیشه‌های قرآنی آیت‌الله طالقانی، شهید بهشتی و امثال آنان بود.
وی دنبال کرد: آیت‌الله اردبیلی گفته است« جامعه قرآنی که در قرآن با عنوان امت از آن ذکر شده هست، تحقق عینی پیدا نمی‌کند، الا اینکه تصمیم‌گیری‌ها بر پایه شورا و رأی اکثریت صورت گرفته باشد».
خان محمدی با اشاره به اینکه مباحثی مثل رویای رسولانه بودن قرآن از موضوعات کلام جدید هست، اظهار کرد: اینها از با اهمیت ترین مباحثی می‌باشد که در تاریخ معاصر جهان اسلام و در میان قرآن‌پژوهان طرح شده و دیدگاه‎‌های مختلفی در این مورد وجود دارد که پیامبر چه طور آموزه‌های وحیانی را دریافت می‌کرده هست. اگر عبدالکریم سروش بحث رویای رسولانه را مطرح نمود، موجب گردید تا افرادی مثل عبدالعلی بازرگان و بزرگانی مثل آیت‌الله منتظری به نقد آن بپردازند که جوابیه آیت‌الله منتظری در کتابی تحت عنوان «سفیر» چاپ گشته هست.
وی تصریح نمود: این‌گونه موضوعات موجب می‌شود که اندیشمندان جهان اسلام با یکدیگر به مباحثه بپردازند و آموزه‌های قرآنی در جامعه اسلامی رشد و گسترش یابد.

انتهای پیام