خلاصه

با ارزیابی ریشه ها و تاریخ الهیات تنزیهی در عالم اسلام، میتوان پیشینه این بحث را به حکمت اسماعیلیه باز برد و به همین سبب، لازم هست نگاهی به دیدگاه حکیمان اسماعیلیه در این زمینه بیندازیم. در میان حکیمان شیعه دوازده امامی، قاضی سعید قمی و استاد او ملا رجبعلی تبریزی را میتوان نظریه پردازان این نوع الهیات دانست. دیدگاه آنان به یک مفهوم احیاء مکتب نوافلاطونی ـ به ویژه تفسیر پروکلسی این مکتب ـ هست. قاضی سعید قمی هر چند معتقد به الهیات تنزیهی هست، ولی نمی شود وی را قائل به لاادریگری یا مذهب تعطیل دانست. در این نوشتار، بحث و برهان های وی برای اثبات الهیات تنزیهی بشرح آمده هست و در عین حال نشان داده می شود که او چه طور برمبنای نظریه یی که میتوان از آن به الهیات ناظر به تجلیات تعبیر کرد، راهی برای خارج شدن از بن بست لاادریگری و مذهب تعطیل پیدا می نماید.

کلیدواژگان: الهیات تنزیهی، الهیات ناظر به تجلیات، لاادریگری (تعطیل)، مکتب نوافلاطونی

نویسنده:

دکتر انشاءالله رحمتی