به گزارش پایگاه خبری فرهنگی شهرکریمه چگونگى ایجاد توسعه و پیشرفت همواره یکى از سئوالهاى اساسى و مهم در ایجاد دگرگونى و تحول تکاملى جوامع بوده است.

 معمولا وقتى سخن از توسعه و پیشرفت مى شود نوعى پیشرفت و توسعه همه جانبه به ذهن متبادر مى شود.

اگر بخواهیم از توسعه و پیشرفت تعریفى داشته باشیم مى توان گفت توسعه و پیشرفت همان افزایش سطح بهره مندى و رفاه ارتقا امنیت آزادى گسترش ارتباطات اجتماعى و امکان تحرک اجتماعى عمودى و افقى معطوف به ارزشهاى جامعه که در سایه پیشرفت علمى و تکنولوژیک دگرگونى تکاملى در نظام بهداشت و درمان . آموزش و ساماندهى و مهندسى اقتصادى صنعتى و سیاسى و فرهنگى بوجود مى آید.
بنابراین براى رسیدن به افقهاى مطلوب زندگى که همان زندگى توسعه یافته و همراه با پیشرفت است به نحو شایسته اى به مهندسى و مدیریت آن نیازمندیم و باید مدلى متناسب با ارزشهاى دینى و ملى طراحى و تدوین گردد.
از آنجایى که هدف از این نگارش تبیین دیدگاهها و تدابیر رهبر معظم انقلاب اسلامى است ابتدا معیارهاى پیشرفت یا شاخصه هاى یک جامعه توسعه یافته را بیان نموده و سپس به سیاست هاى توسعه از دیدگاه ایشان مى پردازیم .
الف ـ شاخصه هاى جامعه توسعه یافته
رهبر معظم انقلاب اسلامى در تبیین شاخصه هاى جامعه توسعه یافته مى فرمایند :
« معیارهاى پیشرفت عبارتند از :
۱ ـ فرا صنعتى شدن
۲ ـ خودکفایى در نیازهاى اساسی
۳ ـ افزایش بهره وری
۴ ـ ارتقاى سطح سواد
۵ ـ ارتقاى خدمات رسانى به شهروندان
۶ ـ افزایش امید به زندگی
۷ ـ رشد ارتباطات
۸ ـ مبتنى شدن روند تحول بر عناصر اصلى هویت ملى و آرمانهاى اساسى » (۱ )
مطابق نظریه حضرت آیت الله خامنه اى شاخصه هاى پیشرفت در جامعه عبارتند از :
۱ ـ فرا صنعتى شدن : جامعه پیشرفته و توسعه یافته از نظر ایشان جامعه اى است که از مرحله صنعتى اولیه و کارخانه هاى دودکشى پا را فراتر گذاشته و به مرحله اى بالاتر یعنى ورود به عرصه تکنولوژى هاى سطح بالا شده است .
تکنولوژى هایى مثل نانو تکنولوژى تکنولوژى هسته اى تکنولوژى هاى مربوط به فناورى اطلاعات و هوا فضا و خلاصه هرگونه تکنولوژى که تعلقى به صنایع پایین دستى مثل کارخانه هاى دودکشى نداشته باشد.
۲ ـ خودکفایى در نیازهاى اساسى : جامعه پیشرفته جامعه اى است که در نیازهاى اساسى به خودکفایى رسیده باشد . خودکفایى در نیازهاى اساسى ضریب امنیت ملى را افزایش داده و نوعى احساس آرامش روحى و روانى را براى مردم به ارمغان مى آورد. و باعث نوعى نشاط و امیدوارى مى گردد. البته اگر سرمایه ساختار نیروى انسانى امکان تبادل کالا صادرات و عوامل دیگر وجود داشته باشد هر چه بر حوزه و دامنه خودکفایى افزوده شود زمینه رونق اقتصادى و امنیت بیشتر را فراهم مى آورد. به هر حال در مدل فکرى رهبرى انقلاب اسلامى توسعه بدون ساماندهى و تحقق خودکفایى در نیازهاى اساسى توسعه اى غیرمدبرانه و آسیب پذیر خواهد بود. نیازمندى کالاهاى اساسى دست دشمنان را در اعمال فشار براى ایجاد نابسامانى در توسعه کشور باز مى گذارد.
۳ ـ افزایش بهره ورى : بهره ورى از تلفیق اثربخشى و کارآمدى حاصل مى آید . اقدام بهره ورى اقدامى است که ما را به هدف برساند (اثربخشى داشته باشد) و رساندن به هدف با کمترین هزینه به انجام رسد. (کارآیى )
بنابراین وقتى سخن از بهره ورى به میان مى آید منظور این است که کارها را طورى تنظیم کنیم که با کمترین هزینه بهترین روش و کوتاهترین مسیر ما را به هدف برساند. شاخص بهره ورى شاخص مهمى است که رهبرى انقلاب اسلامى آنرا به عنوان یکى از معیارهاى جامعه توسعه یافته درنظر گرفته اند.
۴ ـ ارتقاى سطح سواد : وضعیت علمى و مهارتى نیروى انسانى مهمترین شاخصه جامعه توسعه یافته است . مهمترین سرمایه هر جامعه نیروى انسانى است براى تحقق توسعه پویا و مستمر آموزش رکن اساسى است البته آموزشهاى هدفمند و کاربردى که بتواند بستر لازم براى توسعه را فراهم آورد. بنابراین اگر بخواهیم جامعه پیشرفته اى داشته باشیم باید سطح سواد جامعه را افزایش دهیم .
۵ ـ ارتقاى خدمات رسانى به شهروندان : جامعه اى توسعه یافته خواهد بود که سطح خدمات رسانى به شهروندان در سطح مطلوبى باشد. هدف حکومت در اسلام خدمت رسانى به مردم است . بنابراین جامعه پیشرفته اسلامى جامعه اى است که سطح این خدمات ارائه شده از یک حد استاندارد و مطلوبیتى برخوردار باشد. چگونگى خدمات حمل و نقل خدمات امنیتى و قضایى خدمات آموزشى درمانى ورزشى فرهنگى و انطباق این خدمات با معیارهاى استاندارد ابزار دیگرى براى سنجش جامعه پیشرفته است . براى تحقق توسعه موردنظر باید ابعاد گوناگون خدمات رسانى به شهروندان با ساماندهى و مدیریت کارآمدى مناسب به سطح استانداردهاى موردنظر برسد.
۶ ـ افزایش امید به زندگى : جامعه پیشرفته موردنظر رهبر انقلاب اسلامى جامعه اى است که به سبب توسعه در ابعاد مختلف از قبیل وضعیت معیشت تغذیه بهداشت و درمان اشتغال و دستیابى به سطوح بالاى رفاه مادى و معنوى امید به زندگى بیشتر شده و متوسط طول عمر مفید افزایش مى یابد.
۷ ـ رشد ارتباطات : ارتباطات بستر تحقق توسعه و پیشرفت است . با سهولت ارتباطات چه ارتباطات مخابراتى و چه ارتباطات جاده اى ریلى و هوایى زمینه تحرک اقتصادى را فراهم مى آورد. توسعه ارتباطات توسعه تبادل اقتصادى را میسر مى کند. بنابراین بدون گسترش ارتباطات امکان توسعه و پیشرفت وجود ندارد و به همین دلیل است که رهبر انقلاب اسلامى رشد ارتباطات را یکى از شاخصه هاى اصلى توسعه مى دانند.
۸ ـ مبتنى شدن روند تحول بر عناصر اصلى هویت ملى و آرمانهاى اساسى : ساماندهى تحول و توسعه باید بر مبناى ارزشها و نگرشهاى فکرى و اصول اعتقادى استوار باشد والا هرگونه مدل سازى توسعه مبتنى بر ارزشهاى صرف غربى نمى تواند ثمربخش باشد.
ب ـ سیاست هاى توسعه و پیشرفت
پس از آنکه شاخص هاى یک جامعه پیشرفته و توسعه یافته مشخص شد و ابعاد مدل آرمانى توسعه از دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامى معین گردید نوبت به سیاست هاى توسعه و پیشرفت مى رسد. یعنى در رسیدن به هدف موردنظر چه سیاست هایى باید مدنظر قرار گیرد تا توسعه و پیشرفتى که مطلوب است محقق شود.
حضرت آیت الله خامنه اى ابعاد تحول و پیشرفت یا سیاست هاى آن را به شرح ذیل بیان مى دارند :
« ابعاد تحول و پیشرفت در نگاه ویژه نظام اسلامى عبارتند از :
۱ ـ افزایش ثروت ملى ۲ ـ عدالت طلبى ۳ ـ اقتدار علمى ۴ ـ رشد اخلاق و معنویت و عواطف انسانى ۵ ـ عزت ملى ۶ ـ مبارزه با فقر و فساد و بیکارى و تبعیض ۷ ـ مقابله به جهل و بى قانونى ۸ ـ ارتقا علمى مدیریت ها ۹ ـ انضباط اجتماعى ۱۰ ـ افزایش احساس مسئولیت اجتماعى ۱۱ ـ استقلال فرهنگى (۲ )
اجراى هر مدل توسعه باید مبتنى بر سیاست هاى خاصى باشد یعنى اجراى مدل توسعه در چارچوب ارزشهاى تعیین شده و با کمک آنها به مرحله اجرا درآید. بطور مثال توسعه اى را دنبال مى کنیم که مبتنى بر عدالت باشد یعنى توسعه طورى طراحى شود که نتیجه قهرى اجرایى شدن آن تحقق عدالت باشد.
مقام معظم رهبرى یازده سیاست و چارچوب را براى توسعه قائلند که به شرح آنها مى پردازیم :
۱ ـ افزایش ثروت ملى : مدل توسعه موردنظر باید منجر به افزایش ثروت ملى شود . یعنى در صورت اجراى آن مدل برآیند ثروت عمومى کشور و ثروت آحاد مردم افزایش یابد. به عبارتى توسعه باید طورى طراحى شود که مردم در سایه اجراى آن از وضعیت پایین دستى ثروت به وضعیت بالادستى ثروت منتقل شوند بطورى که علاوه بر تامین نیازهاى مصرفى منجر به ذخیره سازى ثروت نیز بشود. بدیهى است که افزایش ثروت ملى در سایه افزایش تولید ملى صورت خواهد گرفت . بنابراین توسعه باید تولید محور باشد تا بتوان به ثروت ملى افزود تولید بهره مندى اقتصادى افراد را بیشتر کند. توسعه اگر منجر به ثروت اندوزى بخش خاصى از جامعه شود توسعه متوازن و عادلانه نیست توسعه باید بر ثروت آحاد مردم بیفزاید.
۲ ـ عدالت طلبى : عدالت مایه قوام و پایدارى جامعه و از عوامل مهم رشد و توسعه است .
توسعه مطلوب توسعه منجر به پایدارى جامعه است . اگر توسعه منجر به شکاف عمیق اقتصادى و فرهنگى و سیاسى شود این توسعه براى جامعه خطرساز است و پایدارى جامعه را متزلزل مى کند. لذا رهبرى معظم انقلاب مدل توسعه اى را طلب مى کند که مبتنى بر عدالت بوده و نتیجه آن اجراى عدالت و در نتیجه پایدارى و قوام جامعه باشد.
مقام معظم رهبرى یازده سیاست و چارچوب را براى توسعه قائلند که به شرح آنها مى پردازیم :
۳ ـ اقتدار ملى : توسعه بدون علم تحقق نمى یابد اگر توسعه را ساماندهى تعالى بخش و دستیابى به پیشرفت در حوزه هاى مختلف اقتصادى صنعتى فناورى سیاسى فرهنگى و اجتماعى بدانیم این امر بدون داشتن سطح علمى موردنیاز و دانش مربوطه میسر نیست . گرچه براى توسعه محتاج علم و دانشیم اما توسعه اى باید طراحى شود که نتیجه پیاده شدن آن رسیدن به مرز اقتدار علمى است . اقتدار علمى یعنى به دست آوردن قله هاى علم و دانش و سطحى از قدرت علمى است که به وسیله آن بتوانیم مسیرهاى بعدى توسعه را به راحتى طى نماییم . بنابراین باید توسعه به نوعى منجر به اقتدار علمى شود و اقتدار علمى بر ابعاد توسعه بیفزاید و این تاثیر و تاثر متقابل در یک روند تکاملى ادامه داشته باشد.
۴ ـ رشد اخلاق و معنویت و عواطف انسانى : در مدل حکومت اسلامى تزکیه و رشد اخلاقى و معنوى افراد جز اهداف بالادستى حکومت قرار دارد یعنى همه فعالیت ها در نهایت براى رسیدن به جامعه اى است که افراد آن از نوعى تهذیب نفس و معنویت برخوردار باشند. هرگونه طراحى مدل توسعه بدون توجه به این سیاست جایگاهى در نظام جمهورى اسلامى ندارد و اگر آبادانى همه جانبه کشور منجر به رشد معنویت و اخلاق نشود ارزشمند نخواهد بود. بنابراین در نگاه حضرت آیت الله خامنه اى مدل توسعه اى مطلوب است که منجر به رشد اخلاقى و معنوى افراد جامعه باشد.
۵ ـ عزت ملى : عزت ملى نوعى احساس غرور همگانى ملتى است که بواسطه داشتن فضیلتها احساس برترى نموده و احساس مى کند در مقابل بیگانگان حرفى براى گفتن داشته و احساس ذلت و خوارى نمى نماید رهبر معظم انقلاب اسلامى توسعه اى را مطلوب مى دانند که منجر به چنین احساسى شود. نباید براى بدست آوردن توسعه اقتصادى هر شرایطى را بپذیریم و عزت ملى را زیرپا گذاریم .
۶ ـ مبارزه با فقر فساد بیکارى و تبعیض : بیکارى منجر به فقر و فقر عموما منجر به فساد مى شود . البته تنها عامل فساد فقر نیست بلکه یکى از عوامل آن است . بیکارى محصول عدم توسعه و یا توسعه نامتوازن است . رهبر معظم انقلاب اسلامى معتقدند باید توسعه اى طراحى شود که نتیجه آن گسترش اشتغال بدون تبعیض باشد. اگر اشتغال در سایه توسعه بدون تبعیض گسترش یافت فقر از جامعه ریشه کن و بخش زیادى از فساد نیز مهار مى شود بنابراین توسعه اى مطلوب رهبرى نظام است که بتواند با رفع بیکارى با فقر و فساد و تبعیض مقابله کند.
۷ ـ مقابله با جهل و بى قانونى : جهل و بى قانونى جامعه را از مسیر درست باز مى دارد . هزینه ها را افزایش داده انرژى ها را معطل مى کند حق و حقوق را ضایع و بى عدالتى و تبعیض را به ارمغان مى آورد.
در مدل توسعه کشور باید طراحى به گونه اى باشد که حاصل اجراى آن رفع جهل و جلوگیرى از بى قانونى و حاکمیت قانون در کشور شود.
۸ ـ ارتقا علمى مدیریت ها : مدیران مهره هاى اصلى اداره جامعه و مجریان قانون عوامل مهم توسعه و پیشرفتند . هم مدیران باید در خدمت توسعه باشند و هم توسعه باید منجر به ارتقا علمى مدیریتها شود. به نظر رهبرى انقلاب توسعه اى مطلوب است که در آن راههاى ارتقا علمى مدیران پیش بینى شده و با اجراى آن مدیران به این قابلیت دست یایند.
۹ ـ انضباط اجتماعى : انضباط اجتماعى یعنى همه آحاد نهادها و سازمانها و تشکیلات حکومتى به ایفاى درست نقش هاى خویش بپردازند. انضباط اجتماعى حاصل عملکرد درست نقش هاى تعریف شده براى اجزا جامعه است . توسعه اى مطلوب است که به تحقق همه جانبه انضباط اجتماعى کمک کند و جامعه اى بوجود آورد که نقش ها بدرستى ایفا شوند.
۱۰ ـ افزایش احساس مسئولیت اجتماعى : احساس مسئولیت اجتماعى نوعى تعهد آحاد مردم با هر نقش و کار ویژه شخصى و اجتماعى است که آنان را وادار مى کند به مسئولیت هاى خود عمل کنند. تحقق چنین امرى در سایه کار فرهنگى حاصل مى آید و از مقوله فرهنگ عمومى است . رهبرى نظام اسلامى توسعه اى را مطلوب مى دانند که به افزایش احساس مسئولیت اجتماعى منجر شود.
۱۱ ـ استقلال فرهنگى : فرهنگ هر جامعه زیربنا و هدایت کننده مسیر زندگى افراد است . فرهنگ نقشى اساسى و موثر در حوزه هاى مختلف اقتصاد و سیاست دارد و لذا حفظ فرهنگ از هرگونه انحراف در پیشرفت هر جامعه اى داراى اهمیت حیاتى است . طراحى مدل توسعه باید مبتنى بر آموزه هاى فرهنگى باشد. و توسعه باید منجر به استقلال فرهنگى شود. توسعه اى که استقلال فرهنگ کشور را در معرض خطر قرار دهد توسعه اى مطلوب نخواهد بود.