خبرگزاری مهر، گروه استان ها: شاید زیادی از مردم ایران از وجود کتابخانه عظیمی در شهر شهر قم با خبر نباشند، اما آنچه که آدمی در بازدید از این کتابخانه رویت می کند چیزی شبیه به یک معجزه هست.

بهمراه مسئول ارتباطات عمومی کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی به سمت مخزن کتاب های خطی می رویم، چند دقیقه ای را باید پشت درب این مخزن حوصله کرد تا نگهبانان درب ورودی آن را باز کنند و کمی از گازهای نگهدارنده ای که در فضای داخلی مخزن پراکنده شده هست کم گردد.

وارد مخزن نسخه های خطی این کتابخانه که می گردیم تا چشم کار می کند، انبوه کتابهای خطی را رویت می کنیم که اگر قرار باشد به هر کدام از آنان نگاه گذرا دارا باشیم ماه ها و یا سال ها باید وقت صرف آن کرد.

این کتابهای خطی ما را به عمق تاریخ می برد و بعضی از آنان که قدمتشان به قرن ها می رسد اثبات می نماید در وقتی که اروپاییان چیزی از فرهنگ و تمدن نمی دانستند و جز جنگ و وحشی گری به چیز دیگر فکر نمی کردند، مسلمین و ایرانیان با کتاب عجین بودند و در علوم متفاوت سر رشته داشتند.

در این کتابخانه هفت طبقه ای، وجود نسخه های متنوع خطی با تهذیب های خیره کننده از قرآن کریم، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و حتی سایر کتب آسمانی مشابه زبور حضرت داوود که ۸۰۰ سال قدمت دارد و بر روی پوست بز به نگارش در آمده و نیز دعاهایی از انجیل به خط لاتین در قطع بسیار بزرگ که در هفت سده قبل بر روی پوست حیوانات نوشته شده، آدمی را به شعف می آورد.

کتابخانه قرآنی با قدمت ۱۳۰۰ سال

قدیمی ترین کتاب خطی این مجموعه مربوط هست به قرآن کریم با قدمت هزار و ۳۰۰ سال که خطوط آن منصوب به حضرت علی بن موسی الرضا (ع) هست.

مدیر ارتباطات عمومی و امور بین الملل کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی در صحبت با خبرنگار مهر با اشاره به وجود یکی دیگر از قدیمی ترین نسخه خطی قرآن کریم در این کتابخانه گفت: این نسخه قرآن کریم مربوط به نیمه اول قرن دوم هجری هست که در شرق آفریقا و به خط کوفی و بر روی پوست بز کتابت شده که از خصوصیات این نسخه آن هست که نقطه ندارد و تنها اعراب گذاری شده هست.

قرآن کریم با قدمت هزار و ۳۰۰ سال در این کتابخانه وجود دارد که خطوط آن منصوب به امام علی بن موسی الرضا (ع) هست

محمدحسین اوسطی اضافه کرد: قدیمی ترین نسخه دیگری از قرآن کریم نیز در این کتابخانه وجود دارد که مربوط به سال ۳۹۲ هجری و توسط علی ابن هلال و به خط نسخ کتابت شده هست و دو قرآن دیگر نیز به خط کوفی ایرانی و دیگری به خط مغربی که مربوط به قرن چهارم هجری به نگارش در آمده هست در این کتابخانه حفظ می گردد.

وی با بیان اینکه قرآن های خطی موجود در این کتابخانه در اندازه های متفاوت و دارای خصوصیات منحصر به فردی می باشند اضافه کرد: قرآن های موجود در ابعاد بزرگ و در قطع سلطانی تا کوچک ترین آن در قطع امامه ای و بازوبندی که پهلوانان به بازو می بستند و با ابعاد ۴ در ۵ سانتی متر وجود دارد.

وجود قرآنی که با یال اسب نوشته شده هست

مدیر ارتباطات عمومی و امور بین الملل کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی به وجود بعضی دیگر از قرآن های نفیس کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی نیز اشاره نمود و اضافه کرد: تعداد چهار قرآن به طور رولی به طول ۳ و یا ۴ متر و با استفاده از یال اسب نوشته شده و در یکی دیگر از قرآن ها نام های امامن معصومین (ع) با رنگ سفید در وسط نوشته شده و آیات قرآن در حول آن نگاشته شده اند و قرآن دیگری، آیت الکرسی در وسط و بقیه آیات در اطراف آن نوشته شده هست.

۷۵ هزار عنوان کتاب خطی، در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی وجود دارد

نسخه های خطی موجود در این کتابخانه ۷۵ هزار عنوان، مشتمل بر بیشتر از ۳۷ هزار مجلد هست که از این تعداد ۶۵ درصد آن به زبان عربی و باقیمانده به زبان های فارسی، ترکی، اردو، تاتاری، حبشی، پهلوی و لاتین هست.

نسخه های زیاد بسیار کهن و نفیس دیگری در این گنجینه وجود دارد که در سده های ششم هجری به بعد کتابت شده و تعداد بی شماری از آنان نسخه اصل و تاحالا به چاپ نرسیده هست.

آیت الله مرعشی نسخه های نفیس اسلامی را از چنگ چپاولگران در آورد

بنای این کتابخانه شگرف توسط آیت الله مرعشی نجفی گذاشته گردید و وی تا مدت ها، به تنهایی در برابر چپاولگران ایستاد و آثار با ارزش و نسخه های بسیار نفیس اسلامی را از چنگ آنان بیرون آورد.

این مرجع عالیقدر جهان تشیع از اوائل دوران تحصیل و اکتساب معارف اسلامی آن چنان به تألیف کتابهای اسلامی علاقمند بود که در این مسیر از نیازهای ضروری خود مشابه خوراک و پوشاک چشم پوشی می کرد و به تألیف این کتاب ها همت داشت که حاصل آن کوشش ها، تأسیس کتابخانه ای بود که اکنون شهره آفاق هست و یکی از بزرگ ترین کتابخانه های جهان اسلام به شمار می آید.

محبوس شدن آیت الله مرعشی برای خرید یک نسخه خطی توسط انگلیسی ها

مدیر ارتباطات عمومی و امور بین الملل کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی در مورد تلاش های این مرجع عالیقدر در تألیف این مجموعه کم مثل به ما گفت: این مرجع عالیقدر برای آنکه بتواند این کتاب ها را جمع کند گاه لباس خود را به امانت می گذاشت و حتی روزی بر سر خرید یک نسخه خطی با نماینده کنسول انگلستان در عراق درگیر گردید و شبی را در زندان سپری کرد.

اوسطی دنبال کرد: یکی دیگر از راه هایی که آیت الله مرعشی نجفی از آن طریق، هزینه های خرید کتب خطی را فراهم می کرد انجام نماز و روزه استیجاری، کار شبانه در کارگاه های برنج کوبی در نجف اشرف، پس از بحث و درس بود که با تحمل دشواری ها و مشقت ها توانست به این مجموعه نفیس از نسخه های خطی و کتابهای چاپی نایاب دست یابد.

یکی از کتاب های خطی مربوط به علم هندسه بود که عکس سه بعدی از مجموعه اشکال در آن با عکس ها سه بعدی کامپیوتری امروزی برابر می کند

در مخزن کتاب های خطی کتابخانه آیت الله نجفی مرعشی بعضی از کتاب های خطی معروف در ویترین های شیشه ای به طور باز شده برای رویت بازدیدکنندگان قرار داده شده هست که هر یک سندی از هوش و درایت و تأکید مسلمین در قرون گذشته به مساله علم هست.

چگونگی شکل گیری کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی

آیت الله مرعشی نجفی، هسته اولیه ایجاد این کتابخانه را در همان نجف محل تحصیل خود شکل داد و پس از آنکه در سال ۱۳۰۳ به شهر قم سفر کرد، کتابهای تألیف شده را نیز به ایران جابه جایی داد و در منزل شخصی اش حفظ می کرد.

وی پس از مدتی بعضی دیگر از کتب خطی نفیس را تألیف کرد، اما به دلیل کم بودن فضا در منزل، تعداد ۲۷۸ نسخه خطی را که زیادتر به زبان فارسی بودند، به کتابخانه دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران اهدا کرد و بعضی دیگر را به کتابخانه های آستان قدس رضوی، آستانه حضرت فاطمه معصومه (س)، آستانه حضرت پادشاه چراغ، آستانه حضرت عبدالعظیم و مدرسه فیضیه شهر قم هدیه کرد.

کتابخانه عمومی آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره) در دوازدهم شهریور ١٣۵٣ در زمینی به مساحت هزار مترمربع، روبه روی مدرسه مرعشیه در خیابان ارم با بیشتر از شانزده هزار جلد کتاب خطی بازنمایی گردید و بعدها به سبب استقبال وسیع حوزویان و دانشگاهیان به فرمان امام خمینی (ره) زمین این کتابخانه به دو هزار و ۴۰۰ متر افزایش یافت.

تالارهایی که در این کتابخانه مورد استفاده حوزویان، دانشگاهیان و عموم قرار می گیرد دربردارنده تالار بزرگ ابن سینا، تالار مخصوص کتب حوزوی، تالار خواجه نصیرالدین طوسی و تالار شیخ مفید هست.

بخش های متفاوت کتابخانه بزرگ آیت الله مرعشی نجفی

گنجینه نسخه های عکسی، گنجینه میکروفیلم و میکروفیش، گنجینه سندهای مکتوب، نمایشگاه دائمی نمونه هایی از نسخه های نفیس خطی کتابخانه، گنجینه آثارعلمی مکتوب و غیر مکتوب بنیانگذارکتابخانه، گنجینه نسخه های چاپی بسیارکهن، گنجینه نسخه های چاپ سنگی نادرو کمیاب، گنجینه های مرکزی کتابهای چاپی فارسی، عربی، ترکی، اردو و غیرلاتین، گنجینه روزنامه ها و مجلات ادواری، گنجینه کتابهای مرجع و قفسه باز، گنجینه فهارس نسخه های خطی اسلامی کتابخانه های جهان، گنجینه کتابهای چاپی و مجلات و روزنامه های لاتین، آرشیو کتب ممنوعه، گنجینه اطلس ها و نقشه های جغرافیایی، گنجینه کتابهای چاپی مکرر، تالار بزرگ شیخ طوسی، بخش مخصوص پژوهشگران نسخه های خطی و سندهای مکتوب، مرکز شهر قم شناسی، بخش تبارشناسی، بخش لیست نگاری نسخه های خطی کتابخانه، بخش ارزیابی و تنظیم و انتشار آثار علمی تٲسیس کننده کتابخانه و بخش تصحیح و تحقیق و پژوهش نسخه های خطی اسلامی من جمله دیگر بخش های این کتابخانه بزرگ هست.

این کتابخانه از بخش های تخصصی در راستای مرمت و بازسازی کتب خطی بهره مند هست که مرکز قرنطینه و آفت زدایی کتاب ها و سندهای و مرکز صحافی و جلدسازی کتابهای چاپی و نیزمرکز مرمّت و بازسازی کتب خطی و سندهای دست نویس من جمله آنان هست که پرداختن به این بخش ها مجالی دیگر قصد دارد.

آیت الله مرعشی نجفی بزرگ ترین فرهنگبان میراث اسلامی

در انتهای بازدید وقتی به راهروی کتابخانه این مرجع بزرگ قدم می گذاریم و از پشت یک ویترین شیشه ای سجاده، عصا، عمامه، پیراهن سفید، نعلین زرد رنگ و عکس بزرگی که در حال کنگ زدن این بنای شگرف هست را رویت می کنیم، اوج سادگی و فروتنی این مرد بزرگ، آدمی را متحیر می کند.

دست خطی از زنده یاد آیت الله مرعشی نجفی در این کتابخانه وجود دارد که نشان می دهد کل دارایی وی در زمان شروع احداث این کتابخانه تنها ۳۵۰ ریال و مقروضات وی بالغ بر ۱۵ میلیون ریال بوده هست.

کتابخانه بزرگ آیت الله مرعشی نجفی به ما کمک می کند تا فرهنگ و تمدن اسلامی خود را بازشناسی کنیم و با پیشینه درخشان مسلمین و پیشینه فرهنگی و تمدن غنی اسلام زیادتر آشنا گردیم.

آیت الله مرعشی نجفی وصیت کردند که وی را در کتابخانه عمومی زیر پای محققان علوم آل محمد(ص) دفن کنند و اکنون که بازدید از این کتابخانه بزرگ به اتمام می رسد در کنار مرقد این عالم عالیقدر که در ورودی کتابخانه قرار دارد، این جمله برایمان به اثبات می رسد که آیت الله مرعشی نجفی به حق، بزرگ ترین فرهنگبان میراث اسلامی بودند.